Nöbetçi Eczaneler
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı Hidrobiyoloji Anabilim Kolu Lideri ve Deniz Biyoloğu Prof. Dr. Ergün Taşkın ve grubu, istilacı tipler ortasında bulunan ve katil yosun olarak bilinen yosun cinsini, birinci olarak 2022 haziran ayında Marmara Denizi’nde tespit etti.
KAPSAMLI ARAŞTIRMA YAYIMLANACAK
AA’da yer alan habere nazaran grubun Marmara Denizi’nde yaptığı dalışlarla saha ve laboratuvar çalışmalarından oluşan kapsamlı araştırmasının sonucu önümüzdeki günlerde yayımlanacak.
“DOĞU AKDENİZ’DE BULUNUYOR”
Araştırma sonuçlarını pahalandıran Taşkın, “katil yosun” olarak isimlendirilen çeşidin aslında “caulerpa” isimli makroalg tipi olduğunu belirterek, “Bizim kıyılarımızda, bilhassa Doğu Akdeniz’de bunun bir varyetesi var olan caulerpa taxifolia, distichophylla cinsleri yaygın olarak bulunuyor” dedi.
“YAYILIMCI VE İSTİLACI DAVRANIYORLAR”
Denizel ortama kolaylıkla adapte olup tabanda bir kaplayıcılıkla, yayılımcı ve istilacı davranış sergilediği için kelam konusu cinsin “katil yosun” olarak isimlendirildiğini; denizdeki yerli cinslere ziyan verdiğini, onların yerine yerleştiğini ve yayılış alanlarını sonlandırdığını anlatan Taşkın, “Zarar verdiği canlıların bir kısmı deniz çayırı olabilir, öbür makroalgler olabilir. Kaplayıcı olduğu ve süratli bir yayılış gösterdiği için habitata daha hakim oluyor. Sonuçta istilacı tipler daha avantajlıdır, girmiş olduğu ortamda adaptasyon sağladıktan sonra süratli yayılış ve dağılım gösterebiliyorlar” tabirlerini kullandı.
“TÜRKİYE’DE 9 TIP BULUNUYOR”
Türkiye’de şu anda ikisi yerli, öbürleri istilacı toplam dokuz caulerpa tipi olduğunu kaydeden Taşkın şu bilgileri paylaştı:
“GEMİCİLİK FAALİYETİYLE GELİYOR”
“Katil caulerpa, diğer bir istilacı tıp olan asi caulerpa, arsız caulerpa, dikensi caulerpa, baskın caulerpa var. Yayılış özelliklerinden kaynaklı bu halde isimlendirdik. Bunların hepsi aslında ‘Indo Pasifik’ (Hint Pasifik) cins. Bunlar bilhassa Akdeniz’e, gemicilik faaliyetleriyle, Cebelitarık Boğazı, Süveyş Kanalı yoluyla girebiliyor. Indo pasifik dediğimiz çeşitler daha çok Süveyş Kanalı yoluyla giriş yaparak Akdeniz’de yayılmaya başlıyorlar. Ayrıyeten akuakültür yoluyla giriş yapanları var.”
“SON OLARAK ERDEK’TE TESPİT ETTİK”
Katil yosunun birinci olarak 1980’lerden itibaren Batı Akdeniz’de görülmeye başlandığına, Türkiye’de ise Avusturalya kökenli olan birinci kaydının İskenderun Körfezi’nden 2007’de yapıldığına değinen Taşkın, daha sonra batıya yanlışsız yayılım gösterdiğini, Antalya ve Kıbrıs’ın akabinde İzmir’de görüldüğünü, son olarak da kendileri tarafından Erdek’ten rapor edildiğini aktardı.
“MARMARA’YA DA AHENK SAĞLAMIŞ”
Taşkın, şöyle devam etti:
“Yayılışını aslında Batı Akdeniz’e hakikat sürdürürken bir yandan da kuzeye yanlışsız gittiğini, İzmir Körfezi’ne, oradan Çanakkale Boğazı’ndan Marmara’ya giriş yaptığını gördük ve çok küçük bir alanda, posidonia (deniz çayırı) içinde bulduk. Tıbbın kaydedildiği yerler aslında tuzluluğu yüksek bölgeler. Marmara’da ise tuzluluk daha düşük oranda. Marmara’da kaydettiğimiz yer binde 23 üzere bir tuzluluk bölgesi, buna da adaptasyon sağlamış ve yayılmaya başlıyor. Marmara’da tespit ettiğimiz derinlik 3-4 metrelerde. Şu anda Marmara için geniş alanlara yayıldığını söyleyemiyoruz, yalnızca 1 noktada tespit ettik lakin önümüzdeki süreçte tıpkı noktayı takip edeceğiz. Yayılış alanını genişlettiğini görme, örtücülüğü yüksek bulma ihtimalimiz var. Geçmiş devirlerde Ege ve Akdeniz’den bu türlü bir deneyimimiz var.”
“KARADENİZ’E GERÇEK ÇIKABİLİR”
Türün Marmara Denizi’nin tuzluluk oranına adapte olduğuna dikkati çeken Taşkın, “Karadeniz’de binde 15 ile 18 ortasında bir tuzluluk var, önümüzdeki süreçte Marmara Denizi’ne adaptasyonunu sağladıktan sonra Karadeniz’de görülebilme ihtimali var. Marmara ile Karadeniz’i bir eko bölge olarak aldığımızda yavaş yavaş buraya hakikat çıkmaya başladığını da söylemek yanlış olmaz.” değerlendirmesini yaptı.
“50 ÇEŞİT KIYILARDA YAYILIM GÖSTERİYOR”
Türkiye’de yabancı denizel makroalglerden 50 tıbbın kıyılarda yayılım gösterdiğini, bunların 11-12’sinin katil yosun üzere davranış gösteren yayılımcı, istilacı özellikte, yarısından fazlasının ise adaptasyonunu sağlayıp yerleşmiş tipler olduğunu vurgulayan Taşkın, iklim değişikliği nedeniyle deniz suyu sıcaklıkları ve tuzluluk artışı, kirlilik ve balıkçılık ile gemicilik faaliyetlerinin yabancı çeşitlerin süratli bir formda giriş yapıp yayılmasına neden olduğu ikazını yaptı.
KATİL YOSUNUN VERDİĞİ ZİYANLAR NELER?
Taşkın, “katil yosun”un deniz ekosistemine verdiği ziyanlar hakkında şu bilgileri verdi:
“Yerli cinslerin üzerini, ömür alanlarını kaplıyor, onların yerini almaya başlıyorlar. Doğal olarak oradaki habitat bozuluyor ve istikrar bozulduğu için de yerli tipler bundan olumsuz etkileniyor. Bilhassa deniz çayırının yerini almışsa oradaki balık çeşitlerine ve öbür canlılara önemli manada ziyanı dokunduğunu biliyoruz. Zira deniz çayırları, Türkiye’de yapılan çalışmalara nazaran, binden fazla tipe mesken sahipliği yapıyor.”
Türün, Batı Akdeniz’de üzerinin örtülerek yayılışlarını engelleme çalışmalarını bulunduğunu bildiren Taşkın, denizel ortamda bunu başarmanın çok sıkıntı olduğunu lisana getirdi.
“GEMİLERİN BALAST SULARINA DİKKAT”
Taşkın, gayret prosedürleri konusunda şu tekliflerde bulundu:
“Gemi balast sularının boşaltılmasını engellemek yahut denetimini önemli bir formda yapmak gerekiyor. Karasal baskı ve iklim değişikliği, yabancı cinslerin girişinde etken. Global ısınmayı, denizdeki tuzluluk artışını engelleyeceğiz, balast sularını denetim edeceğiz. Fakat bu biçimde bunların ortamdan çekildiğini görebiliriz. Balıkçılık faaliyetlerini daha düzgün, yönetmeliklere uygun bir biçimde yaparsak denizel ekosistemlerimizi koruyabiliriz.”
Denizel ortamın korunması gerektiğini lisana getiren Taşkın, kelamlarını, “Bu büsbütün bizim elimizde, deniz ekosisteminde deniz çayırları ve makroalgler kıymetli bir pozisyonda. İklim değişikliği uğraşımızda başarılı olmak için muhafaza alanlarımızı artırmamız gerekiyor” diye tamamladı.