Bakan Yumaklı açıkladı: İBB regülatörlerden aktarılan suyunu durdurmuş

Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı ortalarında Kanal7 Ankara Temsilcisi ve Haber7 müellifi Mehmet Acet’in de olduğu gazetecilere değerli açıklamalarda bulundu. Yumaklı “İstanbul’daki barajlarda doluluk oranının geçen yıla nazaran yüzde 64.8’den yüzde 36’ya düştüğünü görüyoruz. Büsbütün işletme konusu. Burada ilgili belediyenin bu mevzuya itina göstermesi gerektiğini söyleyebilirim.” dedi. 

KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN TARIMA ETKİLERİ

Her gittiğim yerde de söylüyorum, artık iklim değişikliği işte teoriden, kitaplardan ya da sohbetlerden hayatımızın içerisine girmiş bir öge. Bunu bilmeniz gerekiyor. Şöyle düşünelim: Ankara’ya 1 yıl içerisinde 100 ünite yağmur yağması gerektiğini düşünelim fakat bu 100 ünite birden teğe Ankara’nın işte ne bileyim Mamak’ına yağabilir. Bu Ankara’nın tamamının gereksinimi olan yağmuru aldığı manasına gelmez. Pekala, ne olur? Mamak’ta sel olur, taşkın olur, beşerler ziyan görür, öbür tarafta kuraklık devam eder tekrar beşerler ziyan görür. Bunu bizim engelleme talihimiz yok. Bu globalde bütün ülkelerin kendilerine düşen sorumlulukları yerine getirmeleriyle ilgili bir konu, fakat tedbir almamız gerekir.

Bu mevzuda iki tane temel başlık söyleyeyim. Bunlardan bir tanesi su ile alakalı planlamalarımızı biz yine gözden geçiriyoruz. Yani artık biraz evvel bir şey söyledim daha evvel bu kavram muhtemelen hiç gündeme gelmemişti. Biz barajdan tarlaya kadar diye bir kavram getiriyoruz sulama açısından. Barajdan işte isale çizgisine, kentlerin içme sularıyla alakalı süreci gündeme getiriyoruz. Ondan sonrası için de daha ince çalışmaların gerektiğini düşünüyoruz.

Bunlardan iki tane şey söyledim. bir tanesi suyla alakalı bilhassa sulama sistemlerinin yırtıcı sulamanın süratlice değişmesi gerekir zira sürdürülebilir değil. Elbette imkanlar ölçüsünde bu süratli değişebilir, lakin gerekliliği kesinlikle masamızda olmalı. Bu tarım bölümüyle alakalı zira suyun yaklaşık yüzde 77’si tarım kesiti tarafından kullanılmakta, geri kalanı ise bizim kentlerde kullandığımız ya da insani gereksinimler için kullandığımız su.

Bu mevzuyla alakalı da yeniden bilhassa kentlerin su kayıp kaçaklarıyla ilgili önemli bir çalışmamız var, Su İdaresi Genel Müdürlüğümüz var, onlar siyasetlerini belirliyorlar. Artık masa başı çalışmaları bitti artık alana indiler. Bu hususta en değerli kısmın su olduğunu söyleyebilirim.

Diğeri de iklim değişikliğine ahenk sağlayan bitkisel üretimde bilhassa tohum geliştirmek. Bu mevzuda da bizim ziraî araştırma-geliştirme merkezimiz var malumunuz. Onlara verdiğimiz bir amaç var; ben onu söyleyeyim sanırım kâfi olacaktır. Tarımın TÜBİTAK’ı olmalarını istiyoruz. Yani iklim değişikliklerine ahenk sağlayacak, ülkemizin bütün kaidelerine ahenk sağlayacak tohum için bilhassa çalışmalarına devam ediyorlar. Bu vakte kadar yapılmış olanlar var, testleri devam edenler var, lakin hızlanmamız gerekiyor, zira iklim değişikliği bizim çalışmalarımızın önüne geçmemeli.

DAHA UCUZA ÜRETİM VE KENT TARIMI

Bizim kent tarımı diye formulüze ettiğimiz bir konu, şayet mümkünse hani kentlerin durumuna nazaran o da kentlerin ne kadar yakınında olabilirse elbette o kadar âlâ, ancak büyükşehirlerin çeperlerinde olabilir fakat bu. Onun için de bilhassa bu söylediğim tarıma dayalı ihtisas organize sanayi bölgesi bu açıdan çok kıymetli. Bir adedini Balıkesir Gönen de söyledim dünyanın en büyüğü olacak, yani lokasyon olarak baktığınızda bütün büyük kentlere çok süratli bir biçimde orada üretilen eserlerin sevki kelam konusu olabilecek. Tarımdaki en büyük girdi maliyetlerinden bir adedinin güç olduğunu düşünürsek bilhassa bizim yalnızca turizm gayeli kullandığımız jeotermal gücün tarımda güç oluşturmakta kullanılması bize çok önemli bir maliyet avantajı da sağlayacak. Dediğim üzere yani çok süratli hareket ediyoruz, uzun vakit almayacaktır. Buralarda üretime başlandığında sahiden fark edecek.

TMO SİLO PATLAMASI

Şimdi TMO’nun Türkiye’nin 8 yerinde limanlarda siloları var. Bakımları da tertipli bir halde yapılır, fakat bu boyutta açıkçası bizim de iddia etmediğimiz bir şeydi.

Ama ondan evvel şunu söyleyeyim: Bu çok değerli bir olay münasebetiyle biz her istikametini araştırıyoruz teknik olarak. Birebir vakitte savcılıklar da araştırıyor. Biz de hem teknik açıdan hem de iç kontrol açısından Bakanlık iç kontrolü de görevlendirdim. Tüm taraflarıyla araştırıyor. Lakin birinci etapta gördüğümüz bunun teknik bir olay olduğu. 60 silonun 13’nde gerçekleşti. Elbette bunun teknik inceleme sonucu çıktığında daha ayrıntılı, daha sağlıklı, doyurucu bilgi vermek mümkün.

Şu anda söyleyeceğim her şey büsbütün kestirimden ibaret olacak, bunun dışında da bir bilgi yok açıkçası. Arkadaşlar bir incelemelerini tamamlasınlar. Söyleneni söz edeyim; bu çeşit şeylerin bilhassa hani ne tozunun olduğu kıymetli değil, ‘oluşturduğu basınç bu biçim olaylara yol açabilir’ diye bir karşılık geldi lakin teknik incelemeler bir tamamlansın arkadaşlar bununla alakalı incelemelerini bitirsinler biz bu istikametiyle kesinlikle bilgi vereceğiz.

Olay birinci meydana geldikten sonra doğal olarak bütün ögeler harekete geçti ve başka yerlerdeki hazırlıklara ya da en azından rastgele bir eksiklik var mı diye denetim ettiler.

13 yaralı vardı, dün Ekrem Kalkan hayatını kaybetti. Sahiden çok üzüldük, Allah’tan rahmet diliyoruz kendisine. Başka yaralılardan bir tanesi o da tekrar maalesef ağır. Ona da acil şifalar diliyoruz. Geri kalan arkadaşlarımızın rastgele bir hayati tehlikesi yok. Çok kısa müddette onlar da işlerinin başına döndüler.

Zarar gören stokla alakalı ben bir not vereyim. Toplamda buradaki depoların kapasitesi 90 bin ton. Mevcutta içinde olan eser 75 bin ton. Olayın gerçekleşmesi de silodan bir kamyona eser sevk edilirken yani o konveyörler kullanılırken meydana gelmiş. Etkilenen eser ölçüsü 15 bin ton, toplamda 22 milyon tonluk bir hububat yahut buğday üretiminin olduğunu düşünürsek, buradaki sayının olaydan bağımsız söylüyorum, çok büyük bir kıymeti yok. Arz güvenliğini tehdit edici bir durum yok, bunu söyleyebilirim.

ZEYTİNYAĞI REKOLTESİ

Zeytinyağıyla ilgili bilhassa İspanya’da ve İtalya’da rekolte düşüklükleri bizim aldığımız bilgiye nazaran onlarda meydana gelen bir hastalıktan kaynaklı. Doğal olarak rekolte düşüklüklerini kapatmak ismine Türkiye’deki eserlere çok ağır bir talepleri oldu. Tabi bunu Ticaret Bakanlığıyla eşgüdüm içerisinde çalışıyoruz. Birinci başta belirli oranda biliyorsunuz bir fon getirildi, ancak o da talebi rastgele bir formda engellemediği üzere içerideki üretimin büsbütün neredeyse yurt dışına kaymasına sebep olacak bir tehlike görüldüğü için Ticaret Bakanlığımız tarafından bir dış ticaret önlemi alındı.

Aslında bakarsanız buradaki konu şu: Elbette ki biz ürettiğimiz eserleri ihraç edeceğiz, fakat bunları katma pahalı bir biçimde ihraç etmek kıymetli. Yani siz eserinizi alıp bidonlara koyup ya da büyük box’lara koyup ihraç edip bunu 3 dolara sattık diye sevinirken, sizin eserinizi kendi markasının içerisine koyup 7-8 dolara satan bir durum varsa bunu hepimizin durup düşünmesi gerekir. Bu da ayrıyeten Ticaret Bakanlığıyla bizim konuştuğumuz bir husus.

Türkiye’de rekolte düşüklüğü yok bilakis bu yıl beklentinin de üzerinde, fakat elbette ki iklim değişikliklerinin tesirini an be an takip ediyoruz. Önümüzdeki yıl içinde rekoltede biz rastgele bir değişiklik beklemiyoruz açıkçası.

TARLADAN SOFRAYA OLUŞAN FİYAT FARKI

Biz yalnızca üretim odaklıyız, eseri ürettikten sonra tarladan hasat edilen eser kasaya konulduğundan itibaren bizi ilgilendirmez diye bir fikrimiz yok, onu söyleyeyim. Zira bizim için, bütün öteki bakan arkadaşlarım için de o denli, bu mevzuyla ilgili arkadaşlar için, biz sürecin tamamına bakıyoruz ve birlikteyiz. Hasebiyle bizim en baştaki amacımız, biraz evvel örneklerini verdim, bilhassa her eserde bunu yapamayabilirsiniz, lakin gündelik tüketimde yeri olan işte domates üzere yahut başka eserler üzere, sebze-meyve eserleri üzere bunların tüketilen yerlere yakınlığını sağlamamız gerekir, bu kadar net. Zira Antalya’dan İstanbul’a işte 900 kilometre, vakit, ısı vesaire, harcanan emek, öbür maliyetler bunu kaçınılmaz hale getiriyor; bu birincisi.

İkincisi, elbette ki girdi maliyetleriyle alakalı ögelerden en değerlisi, işte nedir? Bitkisel üretim için konuşacak olursak, gübredir, mazottur ve öbür sulamayla ilgili hususlardır. Bunların hepsiyle tek tek ilgileniyoruz.

Bir örnek vereyim: Maliyeti düşürmek ismine da, artık geçen yıl uygulamayı başlattık devam ettireceğiz, gübre ve mazot dayanağı diye bir dayanağımız var bizim. Gübre ve mazot takviyesini biz evvelki periyotlarda nasıl yapıyorduk? Çiftçi eylül ayında diyelim üretime başladı, üretimini yaptı, bütün girdilerini alıyordu, tam hasada yakın bir devirde geçmişe ilişkin dayanakları kendisine Şubat-Mart ayında ödeniyordu. Geçen sene biz bunu üretim periyodunun önüne çektik. Girdi maliyetlerinin içerisinde değerli bir kısmı de finansman. Burada 10 liraya alacağı bir şeyi, şayet siz peşin parayla 10 liraya alacağı bir eseri dayanakları daha sonra alacağı için işte 12 liraya alacaksa, o ortadaki 2 lira ek bir maliyet olarak geliyor, hasebiyle biz bunu engellemeye çalıştık ve büyük oranda da başarılı oldu.

Burada verdiğimiz para değil, bunu da söyleyeyim, birebir olarak verdik, dedik ki, ‘biz size hak ettiğiniz gübre ve mazotu kartlarınıza yükleyeceğiz, siz bu kartınızla ne kadar gereksiniminiz varsa bu takviyelerden gideceksiniz yalnızca mazot ve gübre alacaksınız.’ Amaç neydi? Girdi maliyetlerinin düşürülmesiydi, hasebiyle yaptığımız konulardan bir tanesi bu.

İkincisi, yeniden güçle alakalı, güç masraflarıyla alakalı devletin, bilhassa bizim Bakanlığımızın verdiği birtakım dayanakları var yüzde 50 onların o sarfiyatlarına katılmak üzere. Onun dışında da aslında bunlar, ne diyelim, toplam içerisinde tahminen büyük bir yekun tutmaz lakin asıl değerli olanı biraz evvel söylediğim bilhassa şu 100 adet tarıma dayalı organize sanayi bölgesi. Şayet biz bunu yaparsak, yalnızca büyük kentlerin uygun fiyatla eser elde etmesini, süratli, taze ve kaliteli eser elde etmesinin yanı sıra, buralardan elde edilen eserlerin de 30 milyar dolara yaklaşmış olan tarım ihracatını çok daha ileri ötelere taşıyabilecek bir potansiyeli olduğunu söylüyoruz.

Diğer mevzular, hani bir eserin artık ticari bir emtia haline gelmesinden sonraki mevzularda da Ticaret Bakanlığı’yla birlikte çalışıyoruz. Bizde bir Arz Güvenliği Dairesi var, piyasayı monitör ediyor, öteki işi yok. Ticaret Bakanlığı’yla data alışverişini yapıyoruz. Arkadaşlarımız var, tertipli olarak yalnızca üretimle alakalı bilgileri vermekle kalmıyor, tıpkı vakitte piyasadan alınan bütün haberleri birbirimizle paylaşıyoruz. Bunun çok ehemmiyetini gördük. Bunlardan bir tanesi de zeytinyağıdır açıkçası. Biz olağan dinamiklerle hareket etmiş olsaydık tahminen de ülkemizin kazanabileceğinden çok daha az bir bedeli elde edip çok daha yüksek ölçüde eseri de göndermiş olacaktık, lakin şu anda Ticaret Bakanlığımızın koymuş olduğu o dış ticaret önlemiyle daha katma pahalı bir formda satmak, markalı bir halde satmak cesaretlendiriliyor ve ona gerçek yönlendiriliyor.

ÇİFTÇİLERE YAPILAN DAYANAKLARIN MADDEDEKİ YÜZDE 1’E ULAŞAMAMASI

Desteği yalnızca geçen yıl yaklaşık 50 milyara yaklaştı, 54 milyar civarındaydı. Onunla ölçerseniz, bu söylediğiniz oranın altında kalır. Lakin ziraî dayanak yalnızca birebirde verilen takviye değil.

2022 yılında Ziraat Bankası’nın sübvansiyonlu kredisi 232 milyardı, Tarım Kredi Kooperatiflerinin sübvansiyonlu kredi toplamı 29 milyardı, 54 milyara yaklaşık da bizim vermiş olduğumuz direkt dayanak var, bunların hepsini topladığımızda 300 milyarın üzerinde bir sayıya ulaşıyoruz. Bütün bunları topladığımızda, bu oranın çok daha üzerinde bir orana geldiğimizi görebilirsiniz. Münasebetiyle bu mevzu yalnızca bu bağlamda ele alındığında matematiksel bir hesapta o denli görünüyor, lakin o halde değil. Yani devletin direkt ve dolaylı dayanakları her halükarda bu oranın üzerinde.

TMO’DAN ŞİKAYETLER

85 yıllık tarihinde birinci defa bu periyot aldığı kadar eseri almadı Toprak Mahsulleri Ofisi. Yalnızca bir ayda 5,7 milyon ton eser aldı, geçen yıl toplamında 6 milyon ton almıştı. Sebebi ne? Sebebi, fiyat açılandıktan sonra bilhassa bu işin ticaretini yapanlar tarafından bir bekle-gör siyaseti uygulandı. Alım yapmadığı için bu kesitler, eserlerin tamamı Toprak Mahsulleri Ofisi’ne geldi aniden. Takdir ederseniz ki, bu kadar büyük hacimde bir eserin birebir anda alınması kelam konusu değil, hasebiyle bunlar bir randevu sistemine bağlandı.

Randevu sistemine birinci başlarda çok ağır müracaattan ötürü kaldıramadı, onu revize etmek gerekti. Hatta lisanslı depoların boş alanlarını, atıl kapasitelerini Toprak Mahsulleri Ofisi’nin sistemine bağladık, bunlar da yetmedi, eski metot toprak altına depolama sistemi başladı, büyük alanlarda. Onlardan bir adedini merak edeniniz varsa ben seve seve Toprak Mahsulleri Ofisi’ndeki arkadaşların eşliğinde o depolamanın nasıl yapıldığını size göstermek isterim. Birinci başta ben de yadırgamıştım fakat, bazen atadan, dededen gelen şeyleri de o kadar da kenara koymamak lazım, hayat kurtarıcı olabiliyor.

Bugün prestijiyle yaklaşık 6,5 milyon tonun üzerinde alımı var ve 4 milyon ton da randevu var. Yani toplamda 10 milyon tonu geçecek Toprak Mahsulleri Ofisi. Hasebiyle birinci baştaki şikayetler, bu ortada Türkiye’de yaklaşık yüzde 80’e yakın hasat tamamlandı, bu şikayetlerin tamamı o birinci baştaki olaylardan kaynaklı. Ve büyük oranda çözüldü, spesifik olanlar varsa o şikayetleri alıp arkadaşlar müdahil oluyorlar.

Son periyotta bütün ticaretin devletle yapılması üzere bir atmosfer oluşmaya başladı. Evvel üreticiler devlet buna ne fiyat verecek gözüyle bakıyor.

Ama şunu unutmamak lazım: Devletin regülasyon kurumları vardır, fazla eseri piyasadan alır, eksik olduğunda da bunları tamamlar. Şayet onu ticaretin içerisinde bir öge haline getirirseniz o değişik bir şeye dönüşür. Kırmızı mercimek ya da öteki eserlerle ilgili, hububatla ilgili rastgele bir şu anda sorun olan bir konu yok, bilakis maliyetlere baktığımızda satış fiyatıyla maliyetlerin ortasında üretici aleyhine durumu rastgele bir eser görmüyoruz. Şayet bu biçimde bir şey varsa zati nasıl bir müdahale stilimiz olmalı diye çabucak onun üzerinde çalışılıyor, fakat şu anda o eserle alakalı rastgele bir sorun yok.

BUĞDAY İHRACATI HÜR Mİ?

Bu sene çok çükür, bereketli bir dönem bütün eserlerde geçiriyoruz, bunlardan bir tanesi de buğday. Arkadaşlar kesin kestirimleri çalışıyorlar lakin 22 milyon ton civarında bir eser hasat edileceğini bekliyoruz. Burada da biraz evvel söyledim, sizin ülke olarak bir kullanım havuzunuz var, bu ne demek? Size 100 ünite eser muhtaçlık varsa, gerekiyorsa 100 ünite, siz o gereksinim havuzuna onu koyuyorsunuz. Şayet 110 ünite üretmişseniz 10 ünitesini de ihraç ediyorsunuz doğal olarak. Buğdayda da bilhassa makarnalık buğday, ekmeklik buğday değil. Makarnalık buğdayla alakalı da biz bir fazlalık tespit ettik ve bunun denetimli bir biçimde ihracıyla alakalı Toprak Mahsulleri Ofisi ve Ticaret Bakanlığı’nın ortaklaşa takip ettiği bir sistemle ihracına müsaade verildi. Sonsuz bir sayı değil elbette bu, bölümün tamamı bilir.

Burada şöyle beklentiler oluyor: Rastgele bir formda ihracat olmasın, zira içerideki fiyatları üretici, ihracata gittiği için 10 liraya verecekse 11 lira istiyor. İçerideki bizim alımlarımızın fiyatları yükseliyor. Ancak ona o denli bakmamak lazım, şayet ihracat fırsatı varsa bunu kıymetlendirmek gerekir fazlamız varsa, bu da tam bu bağlamda bir bahis, bütün koşulları yayınlanmış vaziyette.

Göreve başladığım andan itibaren dalların büsbütün birebir bir şeffaf irtibat taraftarıyım. Bakanlığa sanayicileri, un endüstriyi olmak üzere bölümlerin tamamını davet ederek biz bu bahisleri açıklıyoruz esasen kendilerine.

Siz makarna kesimi olarak dahilde sürece rejimi yahut un bölümü olarak dahilde sürece rejimi kapsamında yurt dışından eseri getirip burada da işleyip ihraç da edebilirsiniz. Endüstrici doğal olarak iş dünyasının gereği hangisi daha uygun ise kendi business perspektifinden ona gerçek yönleniyor. Burada hiç kimsenin tasa etmesini gerektirecek bir şey yok. Biz depolardaki hem özel bölümün, hem de kamunun depolarındaki eserlerin ölçüsünü biliyoruz, hasattan gelecek olanları da biliyoruz, fazlalığınızı da tespit etmiş vaziyetteyiz, bu fazlalığı yalnızca ihraç ederek olayı kapatacağız. Makarnalık buğday fazlalığımız 1 milyon tonun altında.

KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE AİT SPEKÜLASYONLAR

Şimdi şunu söyleyebilirim: İklim değişikliği yalnızca kuraklıktan ibaret değil. Yağış rejiminin değişikliğinden tutun da ekilebilir alanların vasıf değişikliğine kadar bir sürü ögesi içerisinde barındırır. Doğal olarak da insanların en temel muhtaçlığıdır besin, bu gıdayı şöyle bir düşünelim: Temin etme ihtimali olmayan, suyla ilgili sorunu olan, toprakla ilgili sorunu olan, hava kurallarıyla ilgili sorunu olan her ülke vatandaşının bunları bulabileceği yere hareket etmesi çok olağan. Yani bunları doğal olarak Türkiye Cumhuriyeti üzere bütün kurumları son derece fonksiyonunu yerine getiren, gelecekteki simülasyonları da yapan bir ülke olarak bunun lisana getirilmesi pek olağan. Bunu yakın vakit ya da uzak vakit diye ayırmamak gerekir, bu nitekim büyük bir sorun. Bizim yeni olağan tarifimizin içerisinde göç de var, jeopolitik riskler de var. Kapımıza geldiği vakit değil şimdiden bununla ilgili önlemlerimizi almamız gerekir ki o gün geldiğinde biz buna hazır olabilelim. Ben Tarım ve Orman perspektifinden buna hazır olmak durumundayım, öbür sorumlu olan bakanlıklar da o formda. Büsbütün ona vurgudur, geleceğe hazır olmakla alakalı bir konudur. Bu kaygı olağan, lakin bunun vaktini söylemek mümkün değil.

Dediğim üzere Şubat ayındaki o kuraklık haritasıyla Nisan ve Mayıs’taki birbirinden taban tabana zıt bir fotoğraf verdi, bunun tekrar olmayacağını ve devam etmeyeceğini hiç kimse bilemez, bunlara hazır olmak lazım diye bir hatırlatma, bir ihtar, bütün kurumların misyonlarını yine gözden geçirmeleri için bir talimat olarak nitelendiriyorum.

GIDA ENFLASYONU

‘Kent tarımı’ dediğimiz konu bizim geçen yıl en değerli projelerimizden bir tanesiydi ve o devirler bizim araştırma dönemlerimizdi. Kentlerin çeperlerinde nereler bunlarla ilgili üretim alanları olabilir konusunda çalışmıştık. Elbette ki var, lakin o ölçek İstanbul’un bütün muhtaçlığını giderecek, İstanbul özelinde konuşursak İstanbul’un tüm muhtaçlığını giderecek bir ölçüde değil, lakin olmalı mı? Evet, olmalı. Buralarda da yerler var, yalnızca Çatalca yahut Avrupa tarafı diye düşünmeyelim, birebir vakitte Sakarya-Düzce, o havzayı da düşünelim. Oralarda da çok önemli bir biçimde tarıma dayalı organize sanayi bölgeleri de oluşuyor, seralar oluşuyor. Bunların üretime geçmesi alışılmış bir altyapı yatırımı yapmaları gerekir, daha sonra üretimle ilgili alanları oluşturmaları gerekir, lakin birebirde geçecek.

Bizi sevindiren en değerli şeylerden bir tanesi de şu oldu: Yalnızca teşebbüsçüler değil birebir vakitte belediyelerin de bunlara sahip çıkması oldu. Ben birçoğunu biliyorum, kendim gittim, gördüklerim de var. İşte diyelim ki Sakarya Belediyesi çok büyük alanlarda üretime başlamış, Sakarya’nın muhtaçlığını karşılayacak ölçüde. Yani o gereksinimden sonrası diyelim ki artık başka vilayetlere geçecek, hasebiyle bu şuurun oluşması, girişimcilerin ilgisinin bu tarafa evrilmesi bizim için çok değerli.

Şehir çeperi derken yalnızca dediğim üzere çabucak kapısında olarak düşünmemek gerekir, yakın lokasyonlarda şu anda Çanakkale Köprüsü öbür taraftan, bu taraftan İzmir-İstanbul Otoyolu, Osmangazi geçişi çok süratli bir biçimde bu lojistiğin sağlanmasına sebep oldu.

Bizde de algıda seçicilik olması açısından geçen yıl örnek vermiştik, Kağıthane’de bir otoparkın eksi sekizinci katında hiçbir toprak kullanılmaksızın bir üretimden bahsetmiştik. Bunlar bilhassa devam ediyor, bırakılmış değil, fakat bunların hani toplamda gereken muhtaçlığa karşılık vermesi elbette mümkün değil, lakin olabilirliğini göstermek, girişimcilerin ilgisini bu tarafa çekmek açısından son derece değerliydi, o yüzden altını çizmiştik bu konunun.

ÜRETİM PLANLAMASI

Ben bilhassa ziraî planlamanın her türlü bahiste başat bir öge olduğunu söyleyerek devam etmek isterim.

Eğer biz ziraî planlamamızı, toprak kurallarımız, su varlığımız ve iklime nazaran, bundan sonraki simülasyonu yapılan iklime nazaran yapmazsak, her eseri her yerde üretmeye devam edersek bir meseleyle müsabakamız kaçınılmaz. Tarımın da planlamanın kıymeti konusunda yıllardır devam eden bir beklenti var aslında, bunu gerçekleştirmek bize nasip olacak diye düşünüyorum.

Suya çok vurgu yapmamın sebebi de hani toprakla ilgili çok fazla ilgi cazip bir şey söyleyemeyeceğim. Sonuç itibariyle şayet siz kaynaklarınızı, toprak tahlillerinizi hakikat bir biçimde belirlemişseniz, su varlığınızla alakalı da gereksinimlerinizi ve bunu nasıl yöneteceğinizi belirlemişseniz size kalan artık bunun planlamasını yapmak. Çok kolay bir toprakta küçücük bir kulübe bile yapmak isteseniz 10 yerden müsaade alıyorsunuz, ancak istediğiniz eseri, istediğiniz yerde, istediğiniz kadar ekiyorsunuz ya da ekmiyorsunuz diye bir durum vardı. İşte bizim ortaya koymamız gereken, her çağdaş ülkede olduğu üzere tarımı planlı bir halde yapmak ve kaynaklara nazaran yapmak.

Eğer sizin su sorununuz varsa ve siz çok su tüketen mısırı orada üretmeye devam ederseniz, bir müddet sonra orada öbür sorunları de getirmiş olursunuz. Hiçbir şey yapamıyorsanız, su ile alakalı sorunu olan o yöreye yahut o ile çok büyük yatırımlarla barajlar koyup o suyu oraya getirmek üzere bir gündeminiz olur. Bunun gerekli olduğunu düşünmüyoruz açıkçası, münasebetiyle biz kaynaklara nazaran planlama –yine altını çizeyim- bizim için değerli, bunların en değerli ögeleri da su, toprak ve hava kuralları.

BARAJLARDAKİ DOLULUK ORANLARI VE İSTANBUL’UN SU SORUNU

Aktif doluluk oranları Ankara için yüzde 37.8, İstanbul için yüzde 36, İzmir için yüzde 19.9. Bursa için geçen sene bugün yüzde 58 bu yıl bugün yüzde 80. Bilhassa Ankara-İstanbul çok konuşuluyor. Bunların geçen yılki sayılarını da vereyim; Ankara için yüzde 33.4, 2022 doluluk oranı bu, İstanbul için yüzde 64.8, İzmir için de yüzde 24.5. Geçen yıl ile karşılaştırıldığında Ankara’nın çabucak hemen tıpkı olduğunu, lakin İstanbul’un yüzde 64,8’ten yüzde 36’ya düştüğünü görebiliyoruz. Bu bahis da çok speküle ediliyor, açıkçası biz burada işletmeyle alakalı bir sorun olduğunu düşünüyoruz. Vaktinde şayet İstanbul’daki barajlara gerekli transferler yapılmış olsaydı, şu anda bu doluluk oranları döneme çok daha yüksek oranlarda geçmiş olacaktı.

Çok sık yeniden gündeme gelen hususlardan bir tanesi de Melen konusu oluyordu, onu da tabir edeyim: İstanbul’un barajlarına bütün kaynaklardan gelen suları bir kenara bırakalım, İstanbul kullanmış olduğu suyun yüzde 77’sini Melen kaynaklarından elde ediyor, geri kalanını da öbür barajlardan. Hasebiyle geçtiğimiz periyotta İstanbul’un muhtaçlığı olan suya farklı kaynaklardan katkı yapma konusunun olmadığını görüyoruz biz burada. Bir de varsayımımız odur ki kimi maliyetlerden kurtarmak için diyelim işletme sisteminde olması gereken vakitte olması gereken suyun barajlara aktarılmaması sebebiyle İstanbul’daki barajlarda geçen yıla nazaran 64,8’den yüzde 36’ya düştüğünü görüyoruz. Büsbütün işletme konusu, burada ilgili belediyenin bu mevzuya itina göstermesi gerektiğini söyleyebilirim.

İSTANBUL’DA SU AKTARMA DÖNEMİ GEÇTİ Mİ?

 Suyun en çok kullanıldığı periyoda hazırlık yapmanız gereken vakitte siz şayet barajlarınızı doldurmuş olsaydınız, bugün bu oranları daha yüksek görmüş olacaktık. O barajların içerisinden işte o kuraklık imajlarına de gerek olmamış olacaktı.

İSTANBUL BARAJLARINDA BELEDİYENİN İHMALİ VAR MI?

Devlet Su İşleri, suyu belediyelerin vatandaşlarına ulaştıracağı lokasyona kadar getirir, ondan sonrası belediyelerin kendi işletmelerini nasıl yeterli yaptığıyla ilgili çıkan bir performanstır. Biraz evvel söyledim, İstanbul’un kullanmış olduğu suyun yüzde 77’si Melen’den geliyor.

2023 yılı başı itibariyle kente verilen su ölçüsü 650 milyon metreküp, yuvarlıyorum sayıları. Melen ve Yeşilçay regülatörlerinden yaklaşık 490 milyon metreküplük su çekilmiş. En kurak dönemin olduğu Temmuz-Ağustos devrinde Melen ve Yeşilçay’daki regülatörlerinden günlük çekilen ortalama su ölçüsü 1 milyon 929 bin olmuş lakin kullanım 3 milyon 379 bin metreküp. Yani İstanbul’un su kullanım ölçüsü belirli, bu regülatörlerden çekilen su ölçüsü muhakkak, ortadaki farkı ben bir daha tekrar edeyim. Temmuz-Ağustos devrinde son bir aylık günlük ortalama kullanılan su ölçüsü 3 milyon 379 bin metreküp iken, Melen ve Yeşilçay regülatörlerinden günlük çekilen ortalama su ölçüsü 1 milyon 929 bin olmuş. hasebiyle siz oraya aktarmanız gereken sayısı aktarmayıp daima havuzunuzdan harcadığınızda işte şu anda ekranlarımıza yansıyan imgeler meydana geliyor.

• Bu büsbütün işletme olayıdır, onu söyleyeyim. Burada bizim varsayımımız, güçle alakalı sarfiyatları kısma ismine vakit zaman bu regülatörlerden aktarılan suyunu durdurulduğu istikametinde. Hem su tüketimi arttı, hem geçmiş yıllardan daha az yağış geldi, hem de çekilebilecek azamî bu regülatörlerden su çekilmediğinde ortaya bu manzara çıkıyor maalesef.

TAYVAN’A GÖNDERİLEN YUMURTALAR

Tayvan’la alakalı biz çabucak o gün incelemesini başlattık, yalnızca yumurta firmalarından, yumurta üreticilerinden almadık, daha sonra bunu kanatlı kümesine yem üreten firmalara kaydırdık. Aslında burada bahsi husus olan eserin 15 yıldır Türkiye’de yasaklı olması kelam konusu. Bu sene birinci 6 ayda bu bahiste 970 numune alınmış, onların ortasında bu husus yoktu. Bu türlü bir şey çıkınca biz incelememizi 200 fabrikadan yem firmalarına kaydırdık. Devam ediyor araştırmalarımız, sonuç çıkınca sizlerle paylaşacağız.

DEPREMİN TARIMA ETKİSİ

Depremin eser rekoltesine o denli majör bir tesiri olmadı. Bu bizim saha çalışmalarımızdan sonraki sonuçlarımız. Yalnızca telef olan hayvanlarla alakalı bir konu vardı lakin o da toplamda o bölgenin tamamını etkileyecek seviyede değildi. Hatta onların kayıplarıyla alakalı birebirde hangi hayvanını kaybettiyse ya da kovanını kaybettiyse ya da gibisi konular, onların birebir de verilmesi kelam konusuydu. Örneğin küçükbaş hayvanlarla alakalı yaklaşık 66 bin adetlik bir şey kelam konusuydu. Hani toplamın içerisinde yaklaşık 60 milyona yakın varlığın içerisinde 60 binin çok büyük bir ehemmiyeti yok. Münasebetiyle bizim eser yahut besin arzımıza tesir edecek bir durumu olmadı sarsıntının. Yalnız şöyle bir konu var: Bundan sonrası için tekrar sarsıntı bölgelerinden farklı vilayetlere gidenlerin tekrar geri dönmesi ve üretime bu yıldan itibaren devam etmesiyle alakalı durumu tespit ediyoruz, etmeye çalışıyoruz. Şu an için geri dönüşler tarım bölümü için çok yüksek oranlarda, hasebiyle bu bizi sevindiriyor açıkçası.

 Bundan sonrası için de yalnızca orada ziraî üretimin olmasıyla ilgili ortaya çıkabilecek rastgele bir komplikasyon olacak mı ziraî üretim iştahı açısından ona bakıyoruz, fakat şu anda bize ulaşan bizim tespitimiz, sorun olmayacağı tarafında.

TÜRKİYE’NİN YURT DIŞINDA ZİRAÎ ÜRETİM GİRİŞİMLERİ

Türkiye’nin müteahhitlerinin yurt dışında yapmış olduğu ticari faaliyetler üzere tıpkı vakitte ziraî faaliyetlerin de cesaretlendirilmesi bağlamında devlet olarak bu istikamette birinci Sudan’dan başlatılan Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün de içinde olduğu bir yapıyla bunun olmasına çalışıldı. Lakin Sudan’daki birtakım istikrarsız durumlar bunları akamete uğrattı.

Ancak bizim girişimcilerimiz çok harika, kendilerine şayet siz kâfi imkânı verirseniz ya da yolu açarsanız, bir sefer yolu açmanız kâfi, kendileri o izden devam ediyorlar. Sudan’da da üretim yapan, ben birebir de kendisiyle görüşüyorum, Urfalı bir girişimcimiz var. Orada Nil’in kenarında üretim yapmaya devam ediyor Sudanlı ortaklarıyla.

Dolayısıyla biz bu projeyi şuna evirdik: Yaklaşık 12 ülke için ülke masaları kurduk, bu ülke masalarınım o ülkenin ziraî üretimiyle ilgili bütün ayrıntılara hakim olmak halinde dizayn ettik, bugün itibariyle rastgele bir ülkede, bilhassa de bu 12 ülke başta olmak üzere üretimle alakalı niyeti olan girişimcilerin bizimle bir arada o ülkenin bütün dinamiklerini incelemesi, daha sonra da orada şayet açılması gereken kapılar varsa tekrar bizim ikili bağlarımızda onlar için alan açma istikametinde teşebbüslerimiz devam ediyor. Oralarda üretilip Türkiye’ye gelen eser yok, onu da bahsedeyim, ancak değerli olan şu: Bizim girişimcilerimiz yalnızca Türkiye’de değil dünyanın dört bir tarafında ziraî üretimle ilgili yüksek kabiliyetler elde ettiği takdirde bunun bizim ülkemize de müspet yansıyacağı açıkçası aşikâr. Biz bu istikametiyle bunu cesaretlendiriyoruz, destekliyoruz girişimcilerimizi.

TARIM MASASI KURULAN ÜLKELER

Azerbaycan, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Cezayir, Moritanya, Venezuela, Çad, Kazakistan, Macaristan, Gürcistan ve Pakistan. Bunların hepsinin seçilmesinin dediğim üzere hem bağlar bağlamında söyleyebilirim, hem de bu ülkelerin bizden bilhassa tarım teknolojileri, üretim biçimleri, üretim metotlarıyla ilgili önemli talepleri de var. Biz her ikisini de birleştirerek girişimcilerimizin buralarda üretim kabiliyeti kazanmasını istiyoruz.

KÖYE GERİ DÖNÜŞ

Tarımsal üretimi yalnızca köy başlığının altına indirgemek aslıda şu anda yaşadığımız sorunların bence temel kaynağı. Üretici bazlı gitmek gerekir. Tarımın içerisinde üretim yapan ve bütün optimumlara bakan, teknolojiyi yakından takip eden gençlerin ve hanımefendilerin sayısının arttırılması gerekir, bu türlü bakalım. Zira köye geri dönüş dediğinizde, onun içerisinde toplumsal olay da giriyor, yani üretimden bağımsız bir şey olmuş üzere oluyor.

Bir de köyde üretim yapmak işte yalnızca 500 metrekare, bin metrekare bir alanda bir şeyler üretmeye indirgeniyor, halbuki Türkiye’de bizim yaklaşık 130 milyon ton ziraî üretimimiz var, yani bu onlarla tanımlanamayacak kadar kıymetli ve hayati bir öge.