Nöbetçi Eczaneler
Yüz yılın seçiminde milyonlarca vatandaşımız sandıklara giderek oy kullandı ve Türkiye seçimini yaptı. Cumhurbaşkanlığı ve 28. Devir Milletvekili Genel Seçimleri, Erdoğan ve Cumhur İttifakının zaferiyle sonuçlandı. Ekonomi gündemi, aylardır seçim süreciyle meşguldü. Bu süreçte, ulusal bütçeyi zorlayacak olan birçok seçim vaadi işittik. Bunların bir kısmı çoktan hayata geçirildi.
Seçim sürecinde iş dünyası, yatırım kararları için kendini beklemeye almış, belirsizlik münasebetiyle piyasalarda meydana gelen dalgalanmalar ise ekonomiyi bir epey yormuştu. Münasebetiyle, parlamentoda istikrarlı ve öngörülebilir yapının oluşması, iktisat için son derece güzel oldu. Lakin önümüzde daha Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci çeşidi var.
Yani, “herkes işine dönsün” demek için biraz daha beklememiz gerekiyor.
ANKET SONUÇLARI SEÇİM ÖNCESİ SICAK PARA AKIMLARINI ARTIRDI
Seçim sürecinde açıklanan birtakım anketler, Millet İttifakı ve Kılıçdaroğlu’nun zaferine işaret ediyor; muhalefetin seçimi kazanma ihtimali yabancı yatırımcıların beklenti ve kararlarını şekillendiriyordu.
Muhalefetin seçim vaatleri, Türkiye iktisadının “sıcak paraya gerçek getiri sağlayan” bir yapıya bürüneceğinin işaretlerini vermekteydi. Bu beklentiler doğrultusunda, son iki aylık periyotta %28’ler bandında olan borsadaki yabancı hissesi, seçime çok kısa bir mühlet kala %30’un üzerine çıktı.
Seçim yaklaşırken yükünü uygunca artıran Batı kaynaklı yabancı sermaye, Borsa İstanbul’da farklı pay hareketlerinin meydana gelmesine sebep oldu. Düşüş trendinde olan BIST 100 endeksi, yabancı tesiriyle istikametini üst çevirdi. Lakin değişik olan, bu yükselişin büyük ölçüde yabancı tesiriyle ve belirli payların üzerinden gerçekleşmesiydi.
Örneğin sanayi ve güç kesimlerindeki düşüş eğilimi, BIST 100 endeksi yükselirken de devam etti. Buna rağmen belirli birtakım şirketlerin payları çok güçlü bir formda paha kazandı.
BANKACILIK ENDEKSİ, TAVANDAN TABANA
Borsa İstanbul’da genelde en süratli yabancı girişi alan şirketler büyük holdingler ve bankalar oluyor. Geçmiş yılların deneyimi bize şimdiye kadar daima bunu gösterdi. Seçimden evvelki süreçte de artan yabancı girişinin tekrar banka paylarına yöneldiğini ve seçime bir hafta kala bankacılık endeksinin “tavan-tavan” gittiğini gördük.
Yabancı yatırımcılar önümüzdeki devirde bankaların kârlılığın daha düşük olacağı beklentisiyle hareket edip, çıkış yapıyorlar.
TCMB DÜZENLEMELERİ BANKACILIK KESİMİNİ ETKİLİYOR
An itibariyle bankalarda TL kredi-mevduat makasları eksi düzeylerde. Öbür yandan bilhassa Merkez Bankası düzenlemeleri bankaların muhakkak rasyolara uymasını zarurî kılıyor. Bütün bu düzenlemelerin bankaların kârlılığını etkileyeceğini öngören yatırımcılar, BIST’teki banka paylarından uzaklaşıyor.
Başta yabancı yatırımcı olmak üzere seçimden çabucak evvel bu havanın değişeceğini öngören birçok yatırımcı, seçim sonuçlarıyla birlikte hayal kırıklığına uğradı. Açıkçası bugün bankalara gönderilen Merkez Bankası Uygulama Talimatı’nın da bankacılık endeksindeki berbata gidişi bir ölçü hızlandırabileceğini düşünüyorum.
MENKUL DEĞER TESİSİ
Geçen yıl Merkez Bankası; bankaları, TL dönüşümüne adeta zorlayan çok kıymetli bir atılım yapmıştı. Menkul Değer Tesisi Hakkında Bildirim ile bankaların döviz yükümlülüklerine karşılık, TL cinsinden menkul varlık bulundurmaları mecburî hale getirilmişti. Liralaşma stratejisi kapsamında bu Tebliğ’de vakit içerisinde kimi değişiklikler yapıldı.
Tüm bu düzenlemelerle, banka bilançolarındaki TL hissesinin artırılması, döviz yükümlülüklerinin de azaltılması hedeflenmişti.
Dün itibariyle Merkez Bankası, bütün bankalara yeni bir uygulama talimatı daha gönderdi. Bugüne kadar olan süreçte gereksinim kredilerinde uygulanan birtakım kısıtlamalar vardı, fakat, kredi kartı nakit avans çekimleri ve kredi kartıyla döviz-altın alımları çok ucuz kalmıştı. Kişisel yatırımcılar, şayet kredi kartı limitleri yeterliyse, çok ucuz bir maliyetle kredi kartıyla döviz ve altın alımı yapabiliyorlardı. Bu durum o denli bir hal almıştı ki, kredi kartıyla döviz ve altın alımı adeta teşvik ediliyor üzereydi.
Kredi kartı faizi, düşük olan siyaset faiziyle uyumlu olarak belirlenmiş olduğu için bu günlere bu halde gelinmişti. Bu durumu engellemek isteyen Merkez Bankası, bankalara gönderdiği bir talimatla kimi zorunluluklar getirdi. Buna nazaran; ferdî kredi kartlarıyla yapılan nakit çekimi ve kuyum harcamalarının kredi cinsine nazaran %30 menkul değer tesisine tabi olması kararlaştırıldı.
BANKACILIK BÖLÜMÜNÜN KÂRLILIĞI
Her ne kadar bir müddettir, döviz kurlarını denetim altına almak için bankaların pek de hoşlanmadığı düzenlemeler yapılıyor olsa da, dal 2022 yılını tüm vakitlerin en yüksek kârlılık düzeyiyle tamamladı.
BDDK bilgilerine nazaran, bankaların 2022 yılındaki toplam net kârı %366 artışla 433,5 milyar TL’ye yükseldi.
Tabii, bankacılar bu kârın gerçek olmadığını, bankaların temel işi olan mevduat toplayarak kredi kullandırma işinden, faiz oranları nedeniyle kâr etmediklerini ileri sürüyorlar.
Merkez Bankasının her bildiri değişikliği, her bir uygulama talimatı; borsadaki banka paylarına olan teveccühü azaltıyor olabilir. Lakin bankacılık sistemimiz hayli güçlü ve bankaların sermaye yeterliliğini sağlamak suretiyle oluşturduğu kalkan, kesimdeki riskleri dengeliyor.
Pandemi sonrası gelişen süreçte ABD’deki birtakım bankaların batması, Türkiye’de ise sektörel olarak tarihi kârlılık rekorunun kırılması, bir şeyleri gösteriyor olsa gerek.
Ve bu müdahaleleri 2022’yi rekor kârlılıkla kapatan bankacılık kesimi üzerinden yapması da pek doğal.
Bu düzenlemeler ve yabancıların banka paylarından çıkışı, elbette bankacılık endeksini ve münasebetiyle bir bütün olarak Borsayı olumsuz etkiliyor.
Ancak her şeye karşın, yüksek enflasyon ve düşük faiz ortamında, Borsamız cazibesini koruyor.
Son 1 yılda Mart ayı TÜFE sayılarına nazaran enflasyon %50 düzeyinde gerçekleşti. Meğer geçtiğimiz yıl Mart ayına nazaran Borsa İstanbul 1 yılda %115 getiri sağladı. Yani borsa, açık bir biçimde enflasyonun üzerinde getiri sağlıyor.
Ayrıca borsamızın fiyat/kazanç (F/K) oranı bakımından epeyce ucuz olduğunu söyleyebiliriz. Dünya borsalarına baktığımızda; Brezilya, Polonya, Güney Afrika ve Meksika üzere ülkelerin borsalarındaki fiyat/kazanç oranlarının Türkiye’nin hayli üzerinde kaldığını görüyoruz.
Türkiye’de Mayıs ayı itibariyle F/K oranı 7’ler civarında. Sıklıkla değişkenlik gösteren bu oran, Türkiye’de uzun müddettir düşük düzeylerde. Bu oranın; Türkiye ile birebir kategoride olduğu bedellendirilen Çek Cumhuriyeti’nde 40, Polonya’da 15,5, Güney Afrika’da 14,8 ve Malezya’da 19 olduğunu görüyoruz.
Açıkçası ben, tarihin en düşük düzeyine inen yabancı hissesinin, uzun vadede kesinlikle artacağını ve o vakit borsamızın bu derece ucuz olmayacağını bekliyorum.
Ancak uyarmakta yarar var.
Seçim süreci şimdi devam ediyor ve Cumhurbaşkanlığı seçimi biter bitmez mahallî seçim sürecine giriliyor. Yalnızca 10 ay sonra belediye seçimleri var. Velhasıl Türkiye bir mühlet daha seçim ortamını yaşayacak. Bu süreçte, küçük yatırımcıya, kısa vadeli konum almamalarını öneriyorum. Çünkü önümüzdeki devirde meydana gelecek gelişmelere nazaran hem aşağı hem de üst istikametli dalgalanmalar kesinlikle olacaktır. Son 3 yıldaki üzere daima üst istikametli bir borsa olmayacak.
EKONOMİYE ODAKLANALIM
Seçim sürecinde iktisatla ilgili birçok vaatler yapıldı, tabiri caizse kesenin ağzı açıldı. Artık iktisat idaresi 28 Mayıs’tan sonra bu vaatlerin kaynaklarını bulmaya odaklanacak.
Önümüzde bir de belediye seçimleri var. Ülkemizde ne yazık ki mahalli seçimlerde bile merkezi bütçeyi ilgilendiren vaatler yapılabiliyor. Üst üste yapılan seçimler, verilen kelamlar, ekonomiyi zorluyor.
İnşallah önümüzdeki belediye seçimleri için ekonomiyi zorlayacak vaatlerden ve uygulamalardan kaçınılır. Ve umarım hizmeti merkeze alan bir propaganda süreci yaşanır. Çünkü iktisadın nefes almaya muhtaçlığı var.,
BORSADA BÜYÜK KAPIŞMA
Sabah müellifi Dilek Güngör seçim sonrası borsada yaşanan büyük kapışmaya dikkat çekti. Güngör, yabancılar çökermek için oyun oynarken yerli aracı kurumların bu spekülatif hareketi bozmaya çalıştığını söyledi.
Biliyorsunuz, İngiliz dergi The Economist seçim öncesi kirli algı operasyonunun merkeziydi. Erdoğan’ı ve AK Parti’yi karalıyordu. O kadar ileri gitmişti ki, okurlarının karşısına ‘Erdoğan gitmeli’ manşetiyle çıktı. Fakat 14 Mayıs gecesi Kılıçdaroğlu fark yiyip, Erdoğan’ın ittifakı Meclis’te birinci çıkınca, apar topar toplumsal medyasından kapağı kaldırdı. Artık ise yeni oyun planı devreye girdi.
Evvelki gece meşhur İngiliz ekonomist Timothy Ash’in toplumsal medya hesabından yaptığı skandal paylaşımı gördünüz mü?
Londra’daki sermayedarlara çağrı yapıyor, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci tipi öncesinde borsada spekülasyon öneriyor: “Kılıçdaroğlu için şu anda belki son bir baht, ikinci turdan evvel borsa üzere aparatlarla Türkiye’nin ekonomik olarak çakılması kaldı. Kılıçdaroğlu için şu anda en iyi şans, piyasaların ikinci seçimden önce büyük satış yemesi ve böylece seçmeni Erdoğan’ı seçmelerine pişman etmesi…”
Dinleyen var mı derseniz…
“Borsada iki gündür yaşananlara bakın” derim. Büyük bir kapışma yaşanıyor. Yabancıların süreç yaptığı aracı kurumlar adeta borsayı çökertmek üzerine oynuyorlar. Onlar zararına hisse satıyor… Bizim yerli aracı kurumlar ise hisse alarak bu spekülatif hareketi bozmaya çalışıyor.
Sıkıntıyı tahminen de taa seçim öncesine, algı operasyonunun başını çeken Konda’nın, siyasi yasak olmasına karşın açıkladığı ankete kadar götürmek lazım…
11 Mayıs Perşembe günü bir anket piyasaya sürdüler. Ankette, Kılıçdaroğlu ve Erdoğan arasındaki fark 5.6 puan gösterildi. Kemal Kılıçdaroğlu’nun yüzde 49.3, Recep Tayyip Erdoğan’ın yüzde 43.7 oy alacağı ileri sürüldü. Aynı gün borsa yüzde 7.87 yükseltildi, Tüpraş, Akbank, Koç Holding, Doğan, Anadolu Efes gibi şirketlerin payları tavana çıkarıldı. Kim mi aldı? Yabancı aracı kurumlar!
Bank of America (Bofa), Ünlü, QNB…
Yükseltildi diyorum zira adım kadar eminim ki, borsadaki düşüşü de çıkışı da belirleyebilecek şirketlerin üzerinden spekülasyon yapmaya kalktılar.
Bunu niçin diyorum?
Çünkü aynı gün akşam saatlerinde Kemal Kılıçdaroğlu’na ‘Euro düştü, borsa uçtu. Siz daha 15 Mayıs’ta Bay Kemal gelince görün olacakları’ diye tweet attırdılar. O akşam piyasadaki birçok arkadaşım arayıp “Kemal Kılıçdaroğlu geliyor galiba… Daima Millet İttifakı’na yakın şirketlerin hisseleri yükseldi” diyordu. Anlayacağınız, borsa yatırımcısı üzerinde bu türlü bir algı oluşturmayı denediler.
Sonra…
14 Mayıs bitti, Kılıçdaroğlu fark yedi. Bu kez senaryo revize edildi. Muhalefetin akıl hocalığına soyunan İngiliz Timothy Ash gece sufleyi verdi. Amaç, borsadaki hisselerin satılıp, vatandaşın gözünde ekonominin makûs gittiğine, Erdoğan’a güvenmediğine dair algı yaratmaktı.
Pekala ne oldu?
15 Mayıs’ta yine aynı paylar (Tüpraş, İş Bankası, Akbank, Koç Holding, Doğan, Anadolu Efes) taban oldu.
Satanlar kimler?
Yeniden yabancıların işlem yaptığı aracı kurumlar… HSBC, Ünlü, Tera…
Pazartesi günü neredeyse 2.5 milyarlık mal sattılar. Yerli aracı kurumlar (Ziraat, Vakıf, Halk, Garanti, İş) borsayı toparlamak için alım yapmasına karşın endeks eksi 6.14 kapattı. Dün de bu payların taban seviyelerine 3 milyarlık satış yazılmış… Bir arkadaşım diyor ki, “Yahu adam para kazanmaya gelmiş, yatırımcı bu satar.” Kimse kusura bakmasın. Hiçbir yatırımcı ziyanına mal satmaz. Adamların tabandan çıkmaya çalışmalarındaki tek kaygı “Bakın Kılıçdaroğlu olmazsa, borsa bu türlü çöker” dedirtmek… Ne tesadüf ki (!), dün de piyasa bilgilerine baktım. Satıcılar Bank Of America, HSBC, Ünlü Menkul…Yani yabancılar… Üstelik borsa yükselmesine karşın Koç Holding, Yapı Kredi, Akbank, İş Bankası, Anadolu Efes tekrar taban… Bana kalırsa, bu iş öbür bir yere evriliyor. Sermaye Piyasası Konseyi’nin bir an evvel pay bazındaki spekülatif hareketleri de bu işe aracılık eden kurumları da incelemesi gerek.