Nöbetçi Eczaneler
Rekabet Heyeti Başkanı Birol Küle, Trendyol’un rekabet ihlallerine devam etmesi halinde günlük para cezasıyla karşı karşıya kalabileceklerini söyledi.
Sabah Gazetesi yazarı Dilek Güngör Trendyol’a verilen 61.3 milyon liralık rekabet cezasıyla ilgili Küle ile yaptığı röportajı kaleme aldı.
Rekabet Kurulu Başkanı Birol Küle, “Yükümlülüklere uyulmaması durumunda günlük nisbi para cezaları da gündeme gelebilecek. Taahütlere uyulmadığı vakit teşebbüslere her gün için bir evvelki yılın cirosunun onbinde 5’i kadar idari para cezası verilebiliyor. Münasebetiyle para cezası verdik bitti demiyoruz, sürecin takipçisiyiz” dedi.
İşte Güngör’ün yazısı…
Trendyol’a idari para cezası uygulanması büyük yankı uyandırdı. Münasebetleriniz nelerdi?
Trendyol hakkında yürütülen soruşturma, türlü şikâyetler üzerine başlatıldı. Lakin yerinde incelemelerden elde edilen bulgular ile soruşturmanın konusu genişledi. Trendyol’un ağır reklam harcamaları yaparak kendisi kadar reklam harcaması yapamayan rakiplerini güç durumda bıraktığı, platformda faaliyet gösteren satıcıların rakip platformlarda da faaliyet gösterebilmesini engellendiği, güçlü pozisyonuna dayanarak sitesinde eser satanlara haksız kontrat kuralları dayattığı, kullandığı algoritmalarla Trendyol markalı eserleri kullanıcı önüne daha çok çıkaracak formda müdahale ettiği, yeniden pazaryerinde satış yapan üçüncü taraf satıcıların bilgilerini kullanarak faaliyetine haksız olarak avantaj sağladığı konuları incelendi. Yaklaşık iki yıl süren bir incelemeden bahsediyoruz. Süreçte, bizde soru işareti bırakan birtakım rekabet zıddı tasaları, pazardaki rekabeti daha süratli tesis edebilmek, rekabet dinamiğine direkt nüfuz edebilmek ismine Trendyol’un bize taahhüt ettiği kimi kalemleri tahlile kavuşturduk. Bununla birlikte, algoritmaya müdahale ederek ve pazaryerinde satış yapan üçüncü taraf satıcıların datalarını kullanarak kendi faaliyetine haksız olarak avantaj sağladığı kanıtlarla ispatlandığından ve bu davranışın pazardaki tesirleri ortaya konulduğundan Trendyol’un hâkim durumunu berbata kullanması sebebiyle yaklaşık 61 milyon idari para cezası uygulandı. Para cezasına ek olarak kapsamlı bir önlem paketine hükmedildi.
Bazı savları taahhütle neticelendirdik dediniz, nedir bunlar?
2020’de kanunumuzla yapılan değişikle birlikte şuramız, teşebbüsler talep ederse ve bu talep uygun görülürse taahhüt süreci yürütülmesine karar verebiliyor. Böylelikle teşebbüslere sebep olduğu rekabet meselelerini süratli ve somut bir halde çöz, elini taşın altına koy diyebiliyoruz. Teşebbüsler de kimi yapısal, davranışlar sistemler getireceğini taahhüt ederek bir projeksiyon sunuyor ve bu projeksiyon yararlı bulunursa çabucak uygulamaya koyuyor. Yararlı olup olmayacağı konusunda takdir yetkisi Rekabet Konseyi’nin. Bunun için çok ayrıntılı tahliller yapılıyor, dal paydaşlarının görüşleri alınıyor. Trendyol da soruşturma sürecinde bu türlü bir metoda başvurmak istedi ve sebep olduğu tasaları giderebilmek hedefiyle kimi taahhütler sundu. Bu taahhütlerden bir kısmı kabul edildi, bir kısmı ise reddedildi. Reddedilen kısımlar için soruşturma süreci devam etti ve sürecin sonunda idari para cezası uygulandı.
Kabul edilen taahhütler neydi?
Trendyol rakiplerini sıkıntı durumda bırakan ve çok yüksek seyreden reklam harcamalarına makul bir üst hudut getirdi, pazaryerinde faaliyet gösteren satıcılarla akdedilecek kontratlarda münhasırlık kararına yer verilmeyeceğini, ayrıyeten satıcı paneli üzerinden tüm satıcıların satış yapabilecekleri kanalları serbestçe seçebilecekleri ve satıcıların satış kanallarına ait olarak rastgele bir sınırlama getirilmediği hakkında açıkça bilgilendirileceğini taahhüt etti. Satıcıların erişebildiği arayüzler, finansal durum göstergeleri, satıcı ihtar ve puanlama sistemleri, termin müddetleri üzere çeşitli hususlarda iyileştirmeler yaptı.
Verilen ceza kamuoyunda düşük algılandı. O denli mi nitekim?
Hâkim durumu berbata kullanarak 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’u ihlal ettiği tespit edilen şirkete, caydırıcılığı sağlamak üzere geliriyle orantılı idari para cezası uygulanıyor. Cezai yaptırımlar kullandığımız tek formül değil. Trendyol’a, algoritma ve kodlama aracılığıyla yapılan müdahalelerden kaçınması ve pazaryeri faaliyeti kapsamında elde ettiği dataları, kendisine ilişkin özel markalı eserler için kullanamamasına yönelik önlemler de getirildi. Trendyol’a getirilen kelam konusu yükümlülüklere uyulmaması durumunda günlük nisbi para cezalarının da gündeme gelebileceğini vurgulamakta yarar var. Bu da önemli bir müeyyide… Taahütlere uyulmadığı vakit teşebbüslere her gün için bir evvelki yılın cirosunun onbinde 5’i kadar idari para cezası verilebiliyor. Para cezası verdik bitti demiyoruz, sürecin takipçisiyiz.
FATURAYI RAKİBE KESMİYORUZ
Peki bundan sonra Trendyol’un pazardaki hâkimiyeti son mu bulacak? Kararı nasıl anlamalıyız?
Trendyol’un Hepsiburada, N11, Amazon, Çiçeksepeti, EpttAvm üzere rakiplerini geride bırakarak 2020’da hâkim duruma ulaştığı tespit edildi. 4054 sayılı Kanun kapsamında bir teşebbüsün hâkim durumda olması rekabet hukuku bakımından tek başına bir ihlal teşkil etmiyor. Lakin mevcut soruşturmada da olduğu üzere, Trendyol’un bu pozisyonunu çeşitli hareketleriyle berbat kullanması 4054 sayılı Kanun kapsamında yasaklanmakta. Temel emelimiz adil ve yarışılabilir rekabet ortamını sağlayarak pazarda faal rekabeti tesis etmek. Yoksa pazarda başarısız olan teşebbüsleri oyunda tutmak, onları desteklemek; aktif ve verimli omayan, kendini yenileyemeyen teşebbüslerin başarısızlıklarının faturasını rakiplerine kesmek üzere bir yaklaşımımız yok, olamaz da. Biz adil ve yarışılabilir bir rekabet ortamını tesis etmekten sorumluyuz. Top oyunda. Uygun olan kazansın ki, tüketiciler kazansın.
BU BİRİNCİ SORUŞTURMA
Kurulun daha evvel bu cins ihlallere ait kararları var mı?
Dijital pazarlarda platform oyuncularının hâkim durumlarını berbata kullanarak kendilerini kayırma hareketlerine Google Shopping, Google Mahallî Arama kararlarımızı örnek verilebiliriz. Ama Trendyol kararı e-pazaryerleri özelinde algoritmalara müdahale ve bilgi transferi yoluyla kendini kayırma davranışının tespit edildiği birinci soruşturma… O yüzden büyük ehemmiyet taşıyor.
AMAZON ÖRNEĞİNİ VERDİ
Dünyada bu kapsamda yapılan inceleme var mı?
Amazon birçok Avrupa ülkesinde hakim durumda. Onlar da hem bağımsız satıcıların eserlerini direkt tüketicilere satabilecekleri bir pazaryeri hem de bir perakendeci olarak bağımsız satıcılarla rekabet halinde… Münasebetiyle satıcıların faaliyetleri hakkında büyük bilgi kümelerine erişebiliyor. Avrupa Komitesi 2019’da soruşturma başlattı. Aralık 2022’de Amazon’dan bir grup taahhütler alındı. Bunlardan biri de; pazaryerindeki bağımsız satıcıların faaliyetleriyle ilgili yahut bunlardan türetilen kamuya açık olmayan bilgileri kullanmamaktı.
E-TİCARET KANUNU TAMAMLAYICI
Yürürlükte e-ticaret kanunu var. Rekabet Kurumu’nun rolü ile Ticaret Bakanlığı’nın rolü çakışıyor mu? Bu durum oyuncular açısından belirsizlik yaratır mı?
4054 sayılı Kanun uyarınca dijital piyasalarda da rekabetin korunması hususu Rekabet Kurumu’na emanet edilmiştir. Rekabet Kurumu e-pazaryerlerinin de dahil olduğu daha geniş bir perspektiften dijital pazarları inceliyor. Lakin ticaret hukuku ve rekabet hukuku ortasındaki bağların, düzenlemelerin birbirlerini beslediği ve faal uygulanabilmelerini kolaylaştırdığı unutulmamalı. Hasebiyle e-ticaret kanunundaki düzenlemelerin bizim uygulamalarımızı tamamlayıcı bir nitelik taşıyacağını düşünüyorum.