Nöbetçi Eczaneler
İslam tarihine dair değerli çalışmalar kaleme alan ve 2015’ten 2019’a kadar Topkapı Sarayı Müze Başkanlığı yapan Prof. Dr. Mustafa Sabri Küçükaşçı, geçtiğimiz günlerde 59 yaşında hayatını kaybetti.
Sabah Gazetesi Müellifi Erhan Afyoncu, bugünkü köşe yazısında Küçükaşçı ile ilgili bir yazı kaleme aldı.
İşte o yazının tamamı:
30 yıla yakın dostluğumuz olan Mustafa Sabri Küçükaşcı, Türkiye’nin önde gelen tarihçilerindendi. Küçükaşcı, Türkiye’de çok az kişinin çalıştığı İslam tarihi alanında araştırmalar yaptı. İslamiyet’in en kutsal yerleri olan Haremeyn üzerine kitaplar kaleme aldı.
İnsan olarak sözlerin anlatmaya yetmeyeceği bir dost idi. Kimseyi kırmaz, daima olumlu düşünürdü. Peygamber âşığıydı. Peygamber sevgisinin Türk milletinin hayatında çok kıymetli bir yeri olduğuna inanırdı. Hayatı boyunca daima Türk milletinin daha ileri gitmesi için çalıştı. Rahmetli Haluk Dursun’un “Devletler erkân ile milletler ise edeple ayakta durur” sözünü sık sık tekrarlar, “1071’den sonra biz burada İslamiyet’in bir manada yeni bir yaşanma biçimini; bir adap ve erkânını ortaya koymuş milletiz” derdi. Allah rahmet eylesin, yeri cennet olsun.
HAREMEYN’LE İLGİLİ İKİ DEĞERLİ KİTAP
Rahmetli Mustafa Sabri Küçükaşcı, hayatının kıymetli kısmını Mekke ve Medine tarihine hasretti. Bu alana niye yöneldiğini şöyle anlatırdı: “Merhum Ali Ulvi Kurucu, benim yakın akrabam ve manevi büyüğüm, yetişmemde büyük katkısı olmuş bir kişi. Ben Konya’da birinci kez gördüğüm vakit ‘Medine-i Münevvere’de olmak bize çok dost kazandırıyor’ kelamını duymuştum. Sonraki periyotlarda de her görüştüğüm vakit kesinlikle bu kelamın bir fırsatta tekrarlanmış olması benim zihnimi uzunca müddet meşgul etti. Fakülte yıllarından itibaren yetişmemde büyük katkısı olan ve her iki tezimde de danışmanlık yapan Mustafa Yarar Hocamın da teşvikleriyle Haremeyn Tarihi’ni çalışmaya karar verdim.”
Mustafa Hoca’nın “Cahiliye’den Emevilerin Sonuna Kadar Haremeyn” ve “Abbasiler’den Osmanlılar’a Mekke-Medine Tarihi” isimli kitapları Türkiye’de bu alanda yapılmış en kıymetli araştırmalardır. Bu iki eseriyle Haremeyn’in tarihini Cahiliye periyodundan alıp Osmanlı periyoduna kadar getirdi. Daha sonra Haremeyn’in Osmanlı devriyle ilgili araştırmalar da yaptı. Hz. Peygamber’in soyundan gelenleri söz eden “seyyid” ve “şerif” terimleri üzerine yaptığı araştırmalarla bu terimlerin tarihi süreçte kullanımlarını inceleyip yeni bilgiler ortaya çıkardı.
TÜRKLERİN PEYGAMBER SEVGİSİ
Mustafa Sabri Küçükaşcı, “Türklerin dini hayatına baktığımız vakit Kuran-ı Kerim’e çok hürmet ederiz, Kâbe’ye hürmet ederiz, Peygamber Efendimize çok hürmet ederiz” derdi. Küçükaşcı, Türk milletinin peygamber sevgisini bir konuşmasında şöyle anlatmıştı: “Hz. Mevlana deyince aşk kelimesini bir ortaya getiriyoruz. Aslında ilahi aşk. Türk milletinde Peygamber sevgisi, İslamiyet’i kabul etmiş olan milletler içerisinde en üst seviyeye ulaşmıştır. Peygamber sevgisinin en üst düzeye ulaşmasında ve bunun kalıcı olmasında Hz. Mevlana üzere mutasavvıfların büyük katkısı olmuştur.
Türk kültür tarihi ile ilgili iki kaynağımız bulunmaktadır. Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig ve Kaşgarlı Mahmud’un Divan-u Lugat’i.
Bu iki eser aslında bizim Müslüman olduktan sonra İslamiyet’i ne kadar âlâ özümsediğimizi göstermesi bakımından kıymetlidir. Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig’de hükümdara şu öğütleri de verir: ‘Hizmetkârlardan öbür ve beyin adamları dışında münasebette bulunacak kimseler şunlardır. Bunlardan biri, Hz. Peygamber’in kuşağıdır. Bunlara hürmet edersen devlet ve saadete kavuşursun. Bunları pek çok ve gönülden sev. Onlara âlâ bak ve yardımda bulun. Bunlar ehlibeyttir. Peygamber’in uluğudur. Ey kardeş sen de onları sevgili Peygamber için sev. Ağızlarından yakışıksız bir kelam çıkmadıkça, onların içini dışını, aslını ve temelini araştırma’.
Hz. Mevlana’nın içerisine baktığımız vakit, Peygamber’i sevmeyi, Ehl-i Beyt’i sevmeyi ve onlar vasıtasıyla Peygamber’in sünneti üzerinde yaşamayı öğrenmiş bulunuyoruz.”
EYÜP SULTAN’A KOMŞU OLDU
Bütün yüreği Peygamber sevgisiyle dolu olan Küçükaşcı Hocamız, Cumhurbaşkanımızın onayıyla Eyüp Sultan’a defnedildi. Mustafa Sabri Hoca, Eyüp Sultan’a çok kıymet verir ve şöyle sıkıntısı: “Peygamber Efendimiz, daima öğreten birisi ve bunların sonraki kuşaklara aktarılmasını tavsiye ederdi. Ashabın Kufe’ye, Şam’a gitmesi, Ebû Eyyûb El-Ensarî’nin ta İstanbul’a kadar gelmesi, Hala Sultan’ın Kıbrıs’a gitmesi bundandır. Zira bir hadis-i şerifte ‘Ashabımdan birisi gittiği yerde şehit olursa, hayatını kaybederse kıyamet gününde benim sancağımın altına, onun sancağı altına geleceklerdir’ deniyor.
Mekke
Ebû Eyyûb El-Ensarî’ye Peygamberimizin sancak bağladığı, yani sancaktar, kumandan olarak görevlendirdiği tarihte yok; lakin biz kıyamet gününde onun bayrağı altında toplanacağımızı düşünerek onu tıpkı vakitte hem mihmandar-ı nebi hem de bayraktar-ı nebi, sancaktar- ı nebi olarak isimlendirmişiz. Bu, Hz. Peygamber’le, onun hayatı ve onun sünnetiyle bütünleşmek ve onun üzerine ağırlaşmak manasına geliyor. Şunu söyleyelim ki Hz. Peygamber’e salât-ü selâm getirmek, aslında Hz. Peygamber’le bütünleşmek demektir.
Osmanlı medeniyetinin, İstanbul’un Türkleşip İslamlaşmasının içinin doldurulmasının merkezinde daima olarak Halid bin Zeyd (Eyüp Sultan) yer almıştır. Burada aslolan Halid bin Zeyd değildir. Aslolan Hz. Peygamber’in kendisidir. Yani Hz. Peygamber’in kendisi Halid bin Zeyd’e en azından şunu göstermiştir hayatında. Bütün İslam medeniyetinin temeli de buna dayanmaktadır. Zira Müslüman’ın hayatında iman, fikir ve aksiyon birlikteliği kelam hususudur. Halid bin Zeyd Osmanlılara, yani İstanbul’u fethedenlere ve onların yolundan gidenlere iman, fikir ve aksiyonu bir ortada nasıl gerçekleştireceklerinin öncüsü olmuştur. Mesela cihat ruhunun oluşmasında, ‘İlâ-yı Kelimetullah’ aşkının oluşmasında İstanbul’un fethinden sonra o kadar çok tesiri olmuştur ki Osmanlılar taklid-i seyf (kılıç kuşanma) merasimlerini burada (Eyüp Sultan Camii) yapmıştır.
Medine
Kılıç kuşanma merasiminin birinci kere ne vakit başladığı konusunda farklı görüşler var. Ancak Akşemseddin’in Fatih’e kılıç kuşandırdığı biliniyor. Daha sonraki devirde her vakit olmasa da Hz. Peygamber’in soyundan gelmiş olan nakibüleşraflar kuşandırıyor. Kuşanılan kılıç da Topkapı Sarayı’nda Hz. Peygamber devrine ilişkin olduğu iddia edilen kılıçtı. İşverene Halil isyanına kadar Ukab ismini verdiğimiz Sancak-ı Şerif’in Eyüp Sultan’da koruma edilmiş olması, padişahların İstanbul’dan ayrılırken ve dönerken kesinlikle Eyüp Sultan’ı ziyaret etmiş olmaları daima bu anlayışın oluşmasında birinci derecede katkıda bulunmuştur..
Osmanlılar’ın meşruiyetlerinin bir simgesi olarak Halid bin Zeyd görülmüştür ve Osmanlılar bütün işlerini ona nazaran yapmışlardır. Mesela, Osmanlılar’ın en büyük hizmetlerinden birisi Haremeyn’e hizmet etmektir. Haremeyn’e gönderilen surrelerin içerisinde kesinlikle Kâbe örtüsü yer almaktadır. Dönüşte Kâbe örtüsü Topkapı Sarayı’na götürülmeden evvel Eyüp Sultan’ı ziyaret ettirilip sonra götürülmektedir. Hatta son surre ulaşamamış, Kâbe örtüsü hazırlanmış, ancak gönderilememiş. Şu anda Eyüp Sultan Türbesi’nin perdeleri olarak kullanılmaktadır.”
ÖNDE GELEN İSLAM TARİHÇİLERİNDENDİ
Mustafa Sabri Küçükaşcı, 22 Aralık 1963’te Konya’da doğdu. Babası Hacıveyiszade Mustafa Efendi’nin torunu Ahmet Ziya Beyefendi, annesi Konya’nın birinci sakinlerinden Atçekenlerden Sevim Hanım’dır. İlkokul eğitimini Meram’da tamamlayan Küçükaşcı, Konya’nın meşhur kıraat hocalarından İsmail Ketenci Hoca Efendi’den Kuran-ı Kerim dersleri almaya başladı ve 1977’de başladığı hıfzını 1979’da tamamladı.
Konya İmam Hatip Lisesi’nden 1985’te mezun olduktan sonra girdiği Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’ni 1990’da bitirdi. Haziran 1991’de Toplumsal Bilimler Enstitüsü’ne araştırma vazifelisi olarak atandı. Tıpkı yıl kasım ayında araştırma yapmak ve Arapça bilgisini geliştirmek gayesiyle Medine-i Münevvere’ye gitti. 1993’te Mustafa Yarar idaresinde “Emevîler Devrinde Medine” isimli tezle yüksek lisansını bitirdi. 1 Kasım 1996’da Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Tarih Eğitimi Kısmı’na öğretim vazifelisi olarak tayin oldu. 1999’da birebir üniversitede Mustafa Yarar Hoca’nın danışmanlığında “Cahiliye’den Emevîler’in Sonuna Kadar Haremeyn” isimli tezle hekim oldu.
2002’de Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı Ortaçağ Tarihi Anabilim Kolu’na yardımcı doçent olarak atandı. 2007’de doçent, 2013’te profesör oldu. Tarih Kısmı’nda Ortaçağ alanında birçok ders vererek yüzlerce öğrenci yetiştirdi.
2010-2013 yılları ortasında Fen-Edebiyat Fakültesi dekan yardımcılığı, 2013-2015 yılları ortasında İstanbul Türbeler Müzesi Müdürü olarak misyon yapan Küçükaşcı, 2015-2019 yılları ortasında Topkapı Sarayı Müzesi Başkanlığı’nda bulundu. Merhum Haluk Dursun’la halef selef oldu. 2022’de emekli olunca Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilim Tarihi Kısmı’nda vazifeye başladı.
Küçükaşcı, birinci periyot İslam tarihi ve medeniyeti, Ortaçağ’da kent, Arap kaynaklarında Türk imajı ve Haremeyn tarihi üzerine çok sayıda makale, bildirim ve kitap kaleme aldı. 1996’dan vefatına kadar Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nde müellif-redaktör olarak misyon yapan Küçükaşcı 76 ansiklopedi hususu yayımlandı.
Türk Tarih Kurumu asli üyesi olan Küçükaşcı, 30 Temmuz 2023’te vefat etti.