Nöbetçi Eczaneler
Doğa Derneği, ‘Türkiye’de tehlike altındaki sulak alanlar’ başlıklı çalışması kapsamında şu ana kadar 20 sulak alanla ilgili yaşanan meseleleri ortaya koydu. Tabiat Derneği’nin Türkiye’deki tüm sulak alanları kapsayacak ve şimdi devam eden çalışması kapsamında Marmara, Seyfe, Tuz, Kulu, Burdur, Eğirdir, Manyas, Azap, Uyuz, Van, Uluabat, Mogan, Beyşehir, Bafa ve Yarışlı gölleri ile Yüksekova, Hürmetçi ve Belevi sazlıkları, Bargilya Tuzlası ve Kastabala Sulak Alanı’na ait sıkıntılara dikkat çekildi.
YANLIŞ SU VE TARIM POLİTİKALARI
Doğa Derneği’nin Türkiye’de tehlike altındaki sulak alanlara işaret ettiği araştırma çalışmalarına ait bilgi veren Sulak Alanlar Koordinatörü Burçin Yaraşlı, ülkemizde kuraklığın tesirlerinin arttığını, Anadolu’nun sulak alanlarının yarım asırdır yanlış su ve tarım siyasetleriyle yok edildiğini söyledi. Ulusal Su Planı datalarına nazaran su kaynaklarının yüzde 74’ünün ziraî sulamada, yüzde 13’ünün içme-kullanmada, yüzde 13’ünün de endüstride kullanıldığını belirten Yaraşlı, suyun döngüsünü korumak için birinci değişimin tarım siyasetleriyle başlaması gerektiğini söyledi. 
TEHLİKEDE OLMAYAN SULAK ALAN NEREDEYSE YOK
Sulak alanların; fırtına, sel ve kıyı şeridi erozyonunun tesirlerini azaltması, yer altı su depolarını doldurması ve suyu doğal olarak filtre etmesi özellikleriyle kritik kıymete sahip olduğunu belirten Yaraşlı, “Anadolu’daki tüm sulak alan ekosistemlerinin var olma hakkı, anayasal teminat altına alınmalı. Bilgilere nazaran Türkiye’de 14’ü Ramsar, 59’u Ulusal Ehemmiyete Haiz ve 32’si Mahalli Kıymete Haiz olmak üzere toplam 105 sulak alan bulunuyor. Türkiye’de tehlike altında olmayan sulak alan neredeyse yok. Türkiye’deki sulak alanların yok oluşuna dair bir yayın hazırlıyoruz. Son 60 yılda kaybedilen sulak alanların yüzölçümü 2 milyon hektara, yani yaklaşık 1,5 Marmara Denizi büyüklüğüne ulaştı” dedi.
TEHLİKEDEKİ 20 SULAK ALAN
Derneğin çalışmasında, tehlike altındaki 20 sulak alan ise şöyle sıralandı;
YARIŞLI GÖLÜ: Angıt, flamingo, suna, fiyu, kaşıkgaga ve çamurcun üzere çok sayıda su kuşu bulunuyor. Etrafındaki çok sayıda faal mermer ocağı ve su idaresindeki yanlış uygulamalar buradaki yaban hayatını tehdit ediyor.
BAFA GÖLÜ: Su kuşları üreme alanı. Etrafındaki sazlık ve bataklıklarda kuşağı kritik tehlikedeki saz kedisi, su samuru, yaban domuzu, yaban tavşanı, oklu kirpi, çakal, tilki, porsuk, kaya sansarı ve gelincikler yaşıyor. Büyük Menderes ırmak kanalının akış rejiminin değiştirilmesi, kuraklık, tarım atıklarının sebep olduğu kirlilik ve yasadışı avcılık göldeki yaşama ziyan veriyor. Gölü besleyen su kaynaklarının bulunduğu Latmos Dağı’nda süratle artan madencilik göl ve etrafını olumsuz etkiliyor.
HÜRMETÇİ SAZLIĞI: Yılkı atlarıyla ünlü muhafaza altındaki alan kızkuşu, angıt, büyük akbalıkçıl, çamurcun burada görülen su kuşlarından kimileri. Manda yetiştiriciliği sazlık etrafındaki köyler için ehemmiyet taşıyordu. Lakin yapılaşma tehdidiyle karşı karşıya. Kayseri Organize Sanayi Bölgesi, sulak alanı işgal ediyor. Buradaki habitat çeşitliliği ve hayatı yok ediyor.
BEYŞEHİR GÖLÜ: Göle sonradan aşılanan tiplerden sudak, göldeki yerli çeşitleri yok ediyor. Bu cinsler göle ulaşan akarsulara, pınarlara kaçıyor ve buralarda ömrünü devam ettirmeye çalışıyor. Su düzeyi, gölü besleyen yüzey ve yer altı sularının kullanımı nedeniyle değerli derecede düşüş gösteriyor. Yerleşim yerlerinden boşaltılan atıklar ve tarım alanlarından gelen sızıntılar nedeniyle kirleniyor.
MOGAN GÖLÜ: Kuşlar için değerli bir üreme, konaklama ve kışlama alanı. Jenerasyonu tehlikedeki dikkuyruk ördeği, kuşağı tehlike altına girmeye yakın pasbaş patka, yeşilbaş, tarakdiş, gökdoğan, alasığırcık alanda gözlenen tiplerden. En büyük problemlerin başında yapılaşma ve hayat alanı kayıpları geliyor. Yasa dışı balıkçılık, rekreasyonel faaliyetler, saz sökümü ve su rejimine müdahaleler buradaki yaban hayatını olumsuz etkiliyor.
BARGİLYA TUZLASI: Metruk Tuzlası ismiyle da bilinen sulak alan, jenerasyonu tehlikeye girmeye yakın zirveli pelikan, küçük karabatak, büyük akbalıkçıl, flamingo, poyrazkuşu üzere kuş cinslerine konut sahipliği yapıyor. Alan su rejimine müdahale, turizm baskısı ve yapılaşma tehdidiyle karşı karşıya. Alanın bütünlüğü ortasından geçen bir yol ile bozulmuştur.
ULUABAT GÖLÜ: Kuşağı global ölçekte tehlikedeki elmabaş patka, jenerasyonu tehlikeye girmeye yakın doruklu pelikan, su tavuğu, pasbaş patka, büyük akbalıkçıl ve küçük karabatak alanda gözlenen çeşitlerden. Ak pelikanların Avrupa’ya göç seyahatinde kıymetli bir beslenme ve dinlenme noktası. Etrafında yapılaşma ve endüstrileşme, yer altı sularının çekilmesi ve kirlilik sulak alan habitatını ve biyoçeşitliliği olumsuz etkiliyor.
VAN GÖLÜ: Dikkuyruk ve uludoğan alanda üreyen jenerasyonu dünya ölçeğinde tehlikedeki kuş tipleri. Van Gölü martısı, küçük kerkenez, turna, balaban üzere kuş çeşitleri gözlenen öncelikli tiplerden. Kuşağı tehlike altına girmeye yakın inci kefali için kıymetli bir ömür alanı. Tehditlerin başında arıtma tesislerinin yetersizliğinden kaynaklanan kirlilik geliyor. Evsel ve sanayi atıkları, taş ocakları, kuraklık, yol üretimi, kıyı ve sazlık alanlarda yapılaşma, göl havzasındaki HES’ler ekosistemi ve biyoçeşitliliği olumsuz etkiliyor.
BELEVİ SAZLIĞI-GÖLÜ: Kıymetli bir tatlı su ekosistemi ve büyük bir kısmını kaplayan sazlıklar göldeki çeşitler için beslenme ve üreme imkanı sunuyor. Kuşağı tehlikeye girmeye yakın doruklu pelikan ve pasbaş patka, küçük karabatak, karabatak üzere kuşlar ve kaya sansarı alanda gözleniyor. Kirlilik, çöp ve moloz dökümleri, mermercilik faaliyetleri ve avcılık göldeki yaban hayatını tehdit ediyor.
KASTABALA SULAK ALANI: Kızböcekleri için kıymetli bir alan ve balıkçıl cinsleri, küçük balaban, turaç, yaz atmacası, kara çaylak üzere kuşlar görülüyor. Yalıçapkını, alaca yalıçapkını ve İzmir yalıçapkını olarak Türkiye’deki üç yalıçapkını çeşidinin birarada gözlenebildiği az bölgelerden biri. Yasadışı avcılık, yanlış balıkçılık usulleri, ağaç kesitleri ve kirlilik sulak alanı tehdit ediyor.
UYUZ GÖLÜ: Bir vakitler etrafındaki ıslak çayır ve bataklıklar mandaların (kömüşini) yayılma alanı idi. Angıt, sakarmeke, bahri, saz delicesi, kızıl şahin, kara çaylak, toy, turna, dikkuyruk üzere kuş çeşitleri var. Etrafında kurt, çakal, porsuk üzere göğüslü yaban hayvanları yaşıyor. Yanlış su siyasetleri gölü tehdit ediyor. Sazlıkların yakılması, balıklandırma, kirlilik, avcılık ve ağır balıkçılık faaliyetleri gölü olumsuz etkiliyor.
YÜKSEKOVA SAZLIKLARI: Kuşlar, endemik bitki çeşitleri, balık ve kelebekler için değer taşıyor. Turnadan elmabaş patkaya, ince gagalı martıdan kır baykuşuna kadar pek çok kuş tipi kayıt altına alındı. Tarım için alan drene ediliyor ve kaçak kanallar da açılıyor. Yüksekova Sazlıkları’nın yaşamaya devam etmesi için buradaki su rejimine yapılan müdahalelerin engellenmesi gerekiyor.
AZAP GÖLÜ: Sayıları azalan saz kedileri, su samuru, çakal, tilki, porsuk, karakulak ve oklu kirpinin ömür alanı. Tarım faaliyetleri için su rejimine müdahale edilmesi, zehirli kimyasal kullanımı, avcılık, göl etrafındaki trafik çizgisinin yaban hayvanlarını öldürmesi ve gölü besleyen Latmos Dağı’nda yapılan madencilik faaliyetleri alan üzerindeki ana tehditler.
MANYAS GÖLÜ: Nesli tehlikedeki dikkuyruk, çamurçulluğu ve sütlabi kışlayan, zirveli pelikan, karabatak ve bahri üzere kuşlar burada üreyen cinsler ortasında. 1968’de Tansu Gürpınar’ın geliştirdiği fikir sayesinde, dünyada birinci kez pelikanlar, ağaç üzerinde hazırlanan platformlarda üredi. Böylelikle Manyas, bir kuş cenneti olarak sesini dünyaya duyurdu. Manyas Gölü’nü, kirlilik ve su rejimine yapılan müdahaleler tehdit ediyor.
EĞİRDİR GÖLÜ: Jenerasyonu tehlikedeki elmabaş patka, küçük batağan, macar ördeği, zirveli patka gölde kışı geçiren su kuşu cinsleri ortasında. 1950’lerden bu yana Eğirdir Gölü’ne bırakılan yabancı balık cinsleri, gölün doğal otçul endemik balık çeşitlerini yok etti. Denetimsiz sulama suyu alımı, su kaynaklarındaki düşüş, kirlilik ve yapılaşma ana tehditler. Gölün hayatı için acilen yanlış tarım ve su siyasetleri değişmeli.
BURDUR GÖLÜ: Nesli tehlikedeki dikkuyruk kuşunun dünya nüfusunun yüzde 70’inin kışladığı bir alandı. Endemik Burdur dişli sazancığı üzere pek çok iç su balığına mesken sahipliği yapan göl her yıl küçülüyor. Gölü besleyen akarsular üzerine yapılan barajlar, yer altı su kaynaklarının çekilmesine sebep olan kuyular, yaygın sulu tarım ve ağır su kullanımına neden olan hayvancılık tekniği gölü kurutuyor. Gölü geri getirmek için az su tüketen ziraî üretimlere geçmek ve göllere akan dereleri özgür bırakmak gerekiyor.
KULU GÖLÜ: Bir vakitler jenerasyonu tehlikedeki dikkuyrukların en kıymetli üreme alanlarından biriydi. Tuz Gölü’nde üreyen flamingoların yavruları için değerli bir beslenme alanı olan göl tıpkı vakitte ince gagalı martı ve karabaş martıların üreme alanı. Göl, su kuşlarının göç periyodunda dinlenme noktası. Konya Kapalı Havzası’nın yer altı ve yer üstü kaynaklarının ziraî sulamada çok derecede kullanımı gölü büyük ölçüde kuruttu. Eski haline dönebilmesi için yanlış tarım ve su siyasetlerinden vazgeçilmeli.
TUZ GÖLÜ: Flamingoların İç Anadolu’da ürediği, 2 milyon yaşındaki göl, gerekli tedbirler alınmazsa tümüyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Sanılanın bilakis iklim değişikliği sonucunda değil yanlış su siyasetleri nedeniyle kuruyor. DSİ’nin baraj ve kanal inşaatları, 300 bine yakın yasadışı kuyu ve çok su tüketen ziraî uygulamalarla göl kurutuluyor. Konya Havzası’nda sulu tarım uygulamaları devam ettikçe tüm havzanın biyolojik çeşitliliği geri dönüşü olmayacak halde yok olacak ve etrafındaki yanlış su ve tarım siyasetleri değişmeli.
SEYFE GÖLÜ: Bir vakitler flamingo, ak pelikan, kılıçgaga üzere kuş tipleri için vazgeçilmez bir hayat alanıydı. Anadolu’daki pek çok sulak alan üzere sulama projeleri için kurutuldu. Ulusal ve memleketler arası mevzuata nazaran cürüm işlendi. Göl artık sadece kış aylarında yağmur suyu tutuyor. Hem yer üstü hem yer altı su kaynakları kesildiği için göl ekosistemi artık yaşamıyor. Gölün geri gelmesi için başta TİGEM’in kullandıkları olmak üzere yer altı suyunu tüketen kuyular kapatılmalı. Drenaj kanalından göle su verilmeli.
MARMARA GÖLÜ: 2019’dan bu yana göl can çekişiyor ve korunması gerekiyor. Gölün su kaynakları kesiliyor ve kuruyan göl tabanı da tarım alanına çevriliyor. Tarımda kullanılan gübre ve pestisitler toprağa karışıyor. Gölün biyolojik çeşitliliği yok ediliyor. Gölün süratle yine oluşabilmesi için ana besleme kaynaklarından göle su verilmesi gerekiyor. İlgili kamu kurumları hazırdaki suyu kullanmak yerine uzun vadeli projelere yöneliyor. Göl acilen hakkı olan suyu almalı. Doruklu pelikanlar, elmabaş patkalar, endemik balıklar ve balıkçı aileler burada yaşamaya devam etmeli.