Türkiye, 11 trilyon dolardan hissesini istiyor! Bakan Uraloğlu planları tek tek anlattı

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, ortalarında Kanal7 Ankara Temsilcisi ve Haber7 muharriri Mehmet Acet’in de olduğu gazetecilerin sorularını yanıtladı.

Bakan Uraloğlu, evvel 2002-2023 yılları ortasında Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığınca gerçekleştirilen yatırımlarla ilgili bilgi verdi, akabinde 2023-2028 yılları ortasında hayata geçirilecek proje ve yatırımlar ile 2053 yılı ulaştırma ve altyapıda ortaya konan amaç ve projeleri açıklayarak, gazetecilerin sorularını cevapladı.

Bakan Uraloğlu, “Hızla gelişen teknolojiler, günümüz toplumunun ekonomik ve toplumsal hayat üslubunu derinden etkilemektedir. Bunun ulaşım alanındaki en besbelli yansıması ise sürat ve hareketliliğin artması olmuştur. Artan hareketliliğe ayak uydurabilmek için “Sürdürülebilir Ulaşım” siyaseti artık tüm gelişmiş toplumların ortak maksadıdır. Bu noktada Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı olarak geleceği bugünden tasarlarken teknolojideki gelişmeleri, global trendleri dikkate alıyor dünyadaki gelişmeleri yakından takip ediyoruz” diye konuştu.

 

TÜRKİYE 11 TRİLYON DOLAR HACMİ BULUNAN 67 ÜLKENİN MERKEZİ KONUMUNDA…

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, “Ülkemiz 4 saatlik uçuş müddetiyle, yaklaşık 1 milyar 650 milyon insanın yaşadığı, 43 trilyon 200 milyar dolar Gayri Safi Ulusal Hasıla’ya sahip ve 11 trilyon dolar ticaret hacmi bulunan 67 ülkenin merkezi pozisyonundadır. Üç kıtayı birbirine bağlayan jeopolitik pozisyonuyla da Avrupa, Asya ve Afrika ülkelerinin ekonomik ve toplumsal gelişimleri için çok kıymetli bir noktada bulunuyor. Bu gerçeklerden hareketle son yıllarda ülke içinde çok modlu ulaşım kontakları sağlamanın yanı sıra, milletlerarası koridorlar oluşturarak, kıtalar ortasında kesintisiz ve kaliteli ulaşım altyapıları tesis ediyoruz” dedi.

DEVASA VE KIYMETLİ PROJELERİ HAYATA GEÇİRDİK

Marmaray, Avrasya Tüneli, İstanbul Havalimanı, Yavuz Sultan Selim, Osmangazi ve 1915 Çanakkale Köprüleri, Filyos Limanı, İzmir-İstanbul, Ankara-Niğde, Kuzey Marmara Otoyolları üzere devasa ve kıymetli projeleri birbiri arkasına hayata geçirdiklerini kaydeden Bakan Uraloğlu, “Bu projelerin yanı sıra bir yandan da yeni proje ve gayelerimizi çağa uygun bir biçimde yenileyerek çalışmalarımıza devam ediyoruz. Zira, ulaşım ve irtibat stratejilerimizi global ve bölgesel kurallar ışığında tekrar tanımlamak ve bu stratejileri her daim yeni tutmak zorundayız. Bakanlık olarak değişimi yönlendirmek, onu toplumumuzun yararına olacak formda kanalize etmek üzere bir mesuliyetimiz, sorumluluğumuz var. Bakın, bugün, dünya genelinde nüfusun yaklaşık %50’si kentsel alanlarda yaşamaktadır. 2050 yılında bu oranın %70’e varacağı öngörülüyor. Buna binaen de dünya iktisadının %90’ndan fazlasının kentsel alanlarda üretileceği düşünülüyor” diye konuştu.
 

2053’TE NÜFUSUMUZ 112 MİLYONA ÇIKACAĞI VARSAYIM EDİLİYOR

Bakan Uraloğlu, “2020-2050 yılları ortasında ulaşıma yönelik talebin, yolcu sayısı-km cinsinden iki katına çıkacağı öngörülüyor. 2020 yılında 12 milyar ton olan dünya ticaret hacminin 2030 yılında 25 milyar tona, 2050 yılında 95 milyar tona ve 2100 yılında ise 150 milyar tona çıkacağı kestirim ediliyor. Ülkemizde ise nüfusumuzun 2029’da 92,5 milyona, 2035’de 98 milyona ve 2053’te de 112,6 milyona çıkacağını iddia ediyoruz. Ülkemizdeki araç sahipliği sayısının 2050’de Avrupa ortalamasına yakın olan 1000 bireye 500 araç oranına ulaşacağını ön görüyoruz. Yani, her 2 bireyden biri araç sahibi olacak. Bu durumda da ülkemizde şu anda yaklaşık 26, 5 milyon olan araç sayısı 2050’li yıllarda 55 milyon civarında olacak. İşte biz de bu gerçekler ışığında çalışmalarımızı hayata geçiriyoruz” dedi.

 ULAŞIM VE BAĞLANTI ALTYAPISINA 194 MİLYAR DOLAR YATIRIM YAPTIK

Bakan Uraloğlu, “Son 21 yılda ülkemizin ulaşım ve irtibat altyapısına harcadığımız yaklaşık 194 milyar dolar ile bu alanlarda çok değerli aralar kat ettik. Cumhuriyetimizin 100. yılında kaydetmiş olduğumuz değerli yatırımlar ve gelişmeler ile stratejik pozisyonumuzun gereğini en âlâ biçimde kıymetlendirerek ülkemizi milletlerarası alanda vazgeçilmez bir seviyeye taşıdık” halinde konuştu.

MARMARAYLA 1 MİLYAR İNSANIMIZI TAŞIDIK

Bakan Uraloğlu, “Yüksek süratli trenlerimizle 77 milyon üstünde yolcu seyahat etti. Açıldığı günden bu yana MARMARAY ile yaklaşık 1 milyar insanımızı taşıdık. Havayollarında 2003’te 34 milyon olan yolcu sayımız artık 200 milyonun üstünde seyrediyor. İstanbul Havalimanımız Avrupa’da hem yolcu hem de yük nakliyatında dorukta yer alıyor. Bu yılın birinci yarısında Avrupa’daki en âlâ kargo trafiğine sahip birinci 10 havalimanı ortasında İstanbul Havalimanı’mız birinci sırada yer aldı. Geçtiğimiz Kurban Bayramı’nda kara, hava ve demiryolunu kullanarak yaklaşık 35 milyon vatandaşımız seyahat etti. Adeta bir kavimler göçü yaşadık. Bunları birazdan sizlerle paylaşacağım sunumda daha da detaylandıracağımdan uzatmak istemiyorum fakat özetle demek istediğim, Türkiye’de altyapıyı tamamladık. Ve bu datalar, birer sayı olmanın çok ötesinde vatandaşımızın hayatında karşılığını buluyor” dedi.

YENİ BİR ULAŞIM ÇAĞINA GİRİYORUZ

Bakan Uraloğlu, “Yüksek süratli ve süratli tren ağlarımızda trenlerimiz daha süratli aralık kat ediyor. Havalimanlarımızla insanımızın ayakları yerden kesiliyor. Elhasıl Türkiye hızlandı ve daha da hızlanıyor. Bakanlık olarak Türkiye yüzyılı ile yeni bir tarihi başlangıca hazırlanıyoruz ve artık yeni bir ulaşım çağına giriyoruz. Bu çağ; daha inançlı ve etrafa hassas, mobilite, dijitalleşme ve lojistik dinamikleriyle şekillenen, yeni bir devir olacak” diye konuştu.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, 2003-2023 yılları arısında yapılanları anlattı. Yaptığı sunumla çalışmalara ve icraatlara değinen Bakan Uraloğlu, süratle gelişen teknolojilerin toplumu etkilediğine işaret ederek, bunun ulaşım alanında sürat ve hareketliliği artırdığını söyledi. Uraloğlu, Bakanlık olarak geleceği tasarlarken teknolojideki gelişmeleri dikkate aldıklarını belirterek, son yıllarda birçok dev projeyi hayat geçirdiklerini anlattı.

Son 21 yılda ülkenin ulaşım ve bağlantı altyapısına 194 milyar dolar harcama yapıldığına dikkati çeken Uraloğlu, “Cumhuriyetimizin 100. yılında kaydetmiş olduğumuz bu kıymetli yatırımlar ve gelişmeler ile stratejik pozisyonumuzun gereğini en güzel biçimde kıymetlendirerek ülkemizi memleketler arası alanda vazgeçilmez bir ülke pozisyonuna taşıdık ve taşımaya da devam edeceğiz.” sözünü kullandı.

DEMİR YOLLARINA YÜK VERECEĞİZ

Uraloğlu, demir yollarına yük vereceklerinin altını çizerek, “2022’de 2 bin 505 olan sinyalli çizgi uzunluğumuzu 8 bin 046 kilometreye çıkardık. Şu andaki demiryolu uzunluğunun da yaklaşık 13 bin 900 kilometre olduğunu da bu vesileyle söz edeyim. 2 bin 122 kilometre olan elektrikli sınır uzunluğunu 7 bin 142 kilometreye yükselttik. 181 kilometre olan demiryolu tünel uzunluğunu 373 kilometreye yükselttik. Yüksek süratli tren ile taşınan toplam yolcu sayısı 76,2 milyona ulaştı.” diye konuştu. Tamamlanan 395,2 kilometre kent içi sınır olduğuna işaret eden Uraloğlu, 102 kilometresinin devam ettiğini ve bunların İstanbul, İzmir ve Ankara olduğunu söyledi. Uraloğlu, İstanbul’da 340 kilometre kent içi raylı sistem olduğunu ve bunun 127,5 kilometresinin Bakanlık tarafından yapıldığını aktardı.

BÖLÜNMÜŞ YOL UZUNLUĞUNU 29 BİN KM’NİN ÜZERİNE ÇIKARDIK

Karayollarında son 21 yılda 1714 kilometre olan otoyol ağını, 3 bin 633 kilometreye çıkardıklarının altını çizen Uraloğlu, 6 bin 101 kilometre olan bölünmüş yolu 29 bin kilometrenin üzerine çıkardıklarını vurguladı. 

2024 YILINDA 6A UYDUMUZU UZAYA FIRLATACAĞIZ

Uraloğlu, deniz yolunda da kapasitenin arttırıldığını anlattı. Haberleşmede mobil abone sayısını 23 milyondan yaklaşık 91 milyona çıkardıklarını belirterek, “Geniş band abone sayısı yokken artık yaklaşık 92 milyon civarında abonemiz var. Fiber sınır uzunluğumuz 81 bin kilometreyken artık 526 kilometre civarında. Uydulara baktığımızda, yaklaşık 12 tane uyduyu uzaya göndermişiz. Artık son olarak da 2024 yılının çabucak başında 6A uydumuzu inşallah uzaya fırlatmış olacağız.” dedi.

YAPILARIMIZI SARSINTI YÖNETMELİĞİNE NAZARAN YAPIYORUZ

Uraloğlu, 6 Şubat’ta zelzelede çok Bakanlığın bütün ünitelerinin bölgede çalıştığına işaret ederek, şunları kaydetti:

“11 ilde Bakanlık olarak biz vardık. Demir yoluyla, deniz yoluyla, birçok konuğumuza temelinde İskenderun Limanı’nda, ulaştırdığımız konaklanabilecek gemilerle birlikte konuk ettik. Demir yoluyla taşıdık. Biz yalnızca karayolları olarak 3 bin 400 civarında makine gönderdik. Bu makinelerin yüzde 20’si kendi makinemizdi. Geri kalanı bizim yüklenicilerimizin makineleriydi. O yüklenicilerimiz aşağı üst kırk gün civarında bila bedel çalıştılar.” 

Depreme hazırlık olma noktasında çalışmalar yaptıklarının altını çizen Uraloğlu, Bakanlık olarak bütün yapıları Zelzele Yönetmeliğine nazaran yaptıklarını anlattı. Uraloğlu, “Önceki yapıları da Zelzele Yönetmeliğine nazaran peyderpey düzeltiyoruz.” dedi.

YAPILAN YOLLAR SAYESİNDE KAZALAR AZALDI VEFAT ORANLARI 1,08’E DÜŞTÜ

Yapılan 194 milyar dolarlık yatırımla yaklaşık 1 trilyon 260 bin dolarlık üretime katkı sağlandığına dikkati çeken Uraloğlu, “Gayri safi yurt içi hasılaya 606 milyon dolarlık bir katkı sağlamışız. İhracata tekrar yaklaşık 110 milyar dolarlık, vergiye 31,6 milyar dolarlık ve her yılda yaklaşık 1 milyon kişiye kabaca katkı sağlamışız. Peki bunların tasarruf tesirine bakacak olursak bütün kesimlerde yaklaşık 30 milyar dolarlık tasarruf ediyoruz.

2002’de 100 milyar taşıt kilometreye düşen mevt sayısı 5,72 iken bugün artık yaklaşık 4,5 kat azalarak 1,08’e düştü.” sözlerini kullandı.

Türkiye’den demir, kara ve deniz yolu koridorlarının geçtiğine dikkati çeken Uraloğlu, “Irak’ın Fav Limanı’ndan Nusaybin’e, Habur Hudut Kapısı’na ulaşacak bir Kalkınma Yolu Projesi var. Çok yakın vakitte bu netleştirildi. Irak tarafıyla karşılıklı mutabakatlar imzaladık. Körfez bölgesindeki ülkeler de buna katkı sağlayacak. Yaklaşık 1200 kilometre demiryolunu ve 2×3 otoyolu hayata getireceğiz. Yani çok süratli gelişecek bir koridor ve önemli de bir alternatif olacak diye düşünüyoruz.” dedi.

Uraloğlu, 2053’e kadar 168 milyar dolarlık yatırım yapmayı planladıklarını belirterek, bunun ulusal gelire 1 trilyon dolarlık bir katkısı olacağını söyledi.
 

225 KİLOMETRE SAATLİK SÜRATLİ TREN SETİNİN DİZAYNINA BAŞLADIK

Uraloğlu, yerli ve ulusal raylı sistem araçlarında ulusal banliyö setini prototip üretimi ve dizaynıyla beraber 2024’te yapacaklarının altını çizerek, “225 kilometre saatlik süratli tren setinin dizaynına da başladık, 2024’te tasarlamış olacağız. 2025’te prototipini üretmiş olacağız. Sonrasında 250 kilometre sürate sahip yüksek süratli tren setinin dizaynını ve ulusal metro projesinin dizaynını da 2026’da inşallah gerçekleştirmiş olacağız. Aynı vakitte özel kesimi de bilhassa desteklediğimizi bilmenizi isterim. Gereğince kapasite oluştuğu takdirde biz tahminen bu kesimden Bakanlık olarak çıkacağız.” 

ANKARA-İSTANBUL ORTASINI 80 DAKİKAYA DÜŞÜRECEĞİZ

Bursa Süratli Tren Çizgisi’ni 2026’da bitireceklerini belirten Uraloğlu, “Mersin, Adana, Osmaniye, Gaziantep sınırımızı 2027’de bitireceğiz. Biz Kapıkule’den girdiğimizde artık Gaziantep’ten süratli trenle çıkmış olacağız. Ankara’nın İzmir’e kontağını sağlayacak yüksek süratli treni 2028’de bitirmeyi hedefliyoruz. Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nden de geçecek olan ve Uzakdoğu’yu Londra’ya ikinci kere bağlayacak olan demir yolu çizgimizi yeniden planlıyoruz. Karadeniz’e ulaşacak demir yolu sınırımızın birinci etapta Kırıkkale ile Çorum ortasının 2028’e kadar bitirilmesini planlıyoruz. Ankara-İstanbul ortasında harika süratli tren projemizi bitirdik. Bunun fizibilitelerini yapıyoruz. Ankara ile İstanbul ortasını iki durakla yaklaşık 80 dakikada kat etmiş olacağız. Bunu da 2028 için argümanlı olabilir lakin bunu da inşallah ihalesini yapıp bunun da üretim çalışmalarına başlayacağız.” dedi.

2053’E KADAR 31 MİLYAR DOLARLIK YATIRIM YAPACAĞIZ

Karayollarında 2053’e yaklaşık kadar 31 milyar dolarlık bir yatırım düşündüklerini aktaran Uraloğlu, 2053’te de 38 bin kilometrelik bir bölünmüş yol gayeleri olduğunu vurguladı. 

Uraloğlu, etraf dostu ulaşım sistemlerine kıymet verdiklerine işaret ederek, “Elektrikli araçların şarj ve batarya sistemleri üzerinde çalışıyoruz. Bunların şarj istasyonları ile ilgili tekrar altyapıyla ilgili gerek teşvik ediyoruz gerek imkân sağlıyoruz. Akıllı ulaşım sistemlerini ve otonom şoför sürüşü destekleyecek altyapıya geçiyoruz. Birinci etapta Hasdal ile İstanbul Havalimanı ortasındaki 30 kilometrelik kesiti, eş vakitli olarak Antalya’daki yaklaşık 20 kilometrelik bir kesimde test için hazırlıklarımıza başlamış durumdayız.” diye konuştu.

6G’YE YÖNELİK ÇALIŞMALARIMIZA BAŞLADIK

Uraloğlu, haberleşmede 2028’e kadar yaklaşık 10 milyar dolarlık bir yatırım yapmayı planladıklarına dikkati, çekerek, “Buradaki geniş bant abone sayısını 112 milyona, taşınabilir abone sayımızı da 102 milyona ulaştırmayı hedefliyoruz. TÜRKSAT 6A’yı önümüzdeki sene inşallah uzaya fırlatacağız. Haberleşme de internet hizmetini 100 megabit saniyeye ulaştırarak her meskene ulaşmayı hedefliyoruz. 5G teknolojisinde 2028’e kadar nüfusumuzun yüzde 100’üne erişim sağlamayı planlıyoruz. 6G teknolojisine yönelik çalışmalarımıza başladık. Fiber geniş bant abone yoğunluğunu uzun vadede tüm Türkiye’yi kapsayacak hale getirmeyi planladık. Taşınabilir geniş bant abone yoğunluğunu 57,2 milyar dolar haberleşme yatırımlarıyla yüzde 100’e ulaştırmayı hedefliyoruz. Siber güvenlik konusunda sertifikasyonla ait altyapı çalışmalarını oluşturuyoruz. Önümüzdeki sene artık bütün akıllı cihazların sertifikasyon ve denetimini Bilgi Teknolojileri Kurumu olarak biz yapmaya başlayacağız.”

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, gazetecilerin sorularını cevapladı.

İstanbul’da mümkün bir zelzele için Bakanlığın yaptığı çalışmaların sorulması üzerine Uraloğlu, “İstanbul’daki iki tane köprümüzün askı halatlarını birinin yeniledik. 15 Temmuz ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’nde de devam ediyoruz. Askı halatlarını yeniliyoruz ve bunların rutin denetimlerini yapıyoruz. Özellikle otoyolları üzerindeki viyadüklerin sarsıntı güçlendirmelerini yapıyoruz. Seyahat ederken otoyolda, enine geçen bir köprüden geçerken dikkat edin, çabucak o kirişlerin altına bu türlü ek çelik plakalar koyulmuştur, şayet orada kiriş düşerse büsbütün devre dışı kalmasın, onun üzerine düşsün diye. Münasebetiyle bu tespitleri yaptık ve devam ediyoruz, şu anda da bu manada İstanbul’da devam eden bir çalışma var.” tabirlerini kullandı.

İSTANBUL İÇİN TAHLİYE PLANIMIZ VAR

Uraloğlu, Kuzey Marmara Otoyolu’nun İstanbul’un aort damarı üzere olduğuna işaret ederek, “Biz Kınalı-Malkara dediğimiz Çanakkale istikametinden tahliye ve acil yardımı sağlamış olacağız. Tıpkı biçimde Osmangazi Köprüsü’nden ve Kuzey Marmara Otoyolu’ndan da sağlamış olacağız. İstanbul’da bir tahliye planımız var.” dedi. 

11 vilayette yaşanan 6 Şubat Zelzelelerinin etkisiyle bazı toprakların bile yerlerinin kaymasına neden olduğunu anımsatan Uraloğlu, şunları kaydetti:

“Fay Sınırı’nın geçtiği yerde yol 3 metre 4 metre ötelenmiş durumda. Sizin binanızın artık koordinatları kaydı. Bu bütün zelzele bölgesinde kaydı. Sarsıntı bölgesindeki sanayi ile ilgili bir çalışma var. Bittiğinde bu keder ortadan kalkmış olacak. Vatandaşın yalnızca geçiş sürecinde tahminen birtakım inisiyatiflerini engelleyecek lakin sonrasında özgür hale gelmiş olacak. Bu endüstrinin Anadolu’ya gerçek kaydırılması noktasında sarsıntı riskinin daha az olduğu bölgeler Konya ve Kayseri’dir. Buralar öngörülüyor.  Ama bu çabucak olabilecek bir iş değil. Lakin süreç başlatılmıştır.”

 Uraloğlu, Ukrayna-Rusya Savaşı nedeniyle, bölgeye gidecek gemilerle ilgili risk ve külfetin devam ettiğini ancak Karadeniz’de Romanya ve Bulgaristan’a gidecek gemilerle ilgili bir kahrın bulunmadığını bildirdi. 

YAP-İŞLET-DEVRET MODELİ…

Uraloğlu, “Yap-İşlet-Devret” modelinin demir yolunda olmadığını, hava yolu ve daha çok kara yollarında olduğunu da hatırlatarak, şu tabirleri kullandı:

“Zaten ulusal bütçemize aldıklarımız muhakkak, yapıyoruz. Öteki taraftan kredili yaptığımız işler var. Mesela otoyolları dış krediyle yaptık. Yap-işlet-devret değildir. Şu anda Karayolları Genel Müdürlüğünün işlettiği dış kredilidir. Sonrasında yap-işlet-devret diye İngilizlerin icat ettiği ve Fransızların ağır kullandığı bir sistemdir. Bunu biz icat etmedik. Biz “yap-işlet-devret” modeliyle yaptığımız vakit, hangi araç garantisini ve hangi geçiş ücretini verirsek, buraya kredi bulunabilir. Temelinde hakikaten geçecek olan araçtan çok, orada elbette bir trafik projeksiyonumuz var. Hangi aracın hangi yıllarda geçeceğini hesaplıyoruz. Vatandaşın kullanabileceği bir fiyat de tespit etmeye çalışıyoruz.”

Osmangazi Köprüsü’nde trafik öngörülerinin üzerine çıktıklarına da işaret eden Uraloğlu, şu için köprüyü kullanan araç sayının ortalama 70 binlerde olduğunu, daha çok insanın kullanımı için fiyatta artırım yapılmadığını belirtti.

BAKÜ-TİFLİS-KARS ÇİZGİSİ TAM YENİLENİYOR

Uraoğlu, Cumhurbaşkanı’nın ekim ayında Çin ziyareti olabileceğini söz ederek, şunları kaydetti:

“Çinlilerin Konya, Aksaray, Yenice, Akdeniz sınırında bir finansman yahut işlerin ortak yapılması konusunda ilgileri var. Yapılmış olan ihaleler var. Hasebiyle bunların bu süreçte birazcık daha hayata geçeceğini düşünüyorum. Bununla ilgili gerekli görüşmeleri yaptık. Bundan sonra daha iş birliği içerisinde yürüyeceğiz Jenerasyon Yolu’yla ilgili birçok alternatif var. Her ülke burada rol almaya çalışıyor. Her ülke gerek kendi ülkesinden geçsin gerekse de geçecek güzergahta kendilerinin dahli olsun istiyor.  Şu andaki Bakü-Tiflis-Kars sınırımız var ve bu eksiksiz yenileniyor. Şu an kapalı orası. Sebebi de büsbütün yenileniyor olması.” 

Azerbaycan’dan gelip Ermenistan’ın İran hududuna yakın Zengezur Koridoru’ndan geçen ve Kars’a ulaşan bir alternatif koridor da inşa ettiklerini bildiren Uraloğlu, “Şu anda Azerbaycan tarafı Zengezur’a kadar gelmek üzere. Dilucu Iğdır ve Kars’ı da biz yapacağız ve bu sene onu bitirmiş olacağız. Bu önemli bir alternatif olacak.  Kalkınma yolu dediğimiz Irak’ın Fav Limanı’ndan Habur’a çıkacak olan 1200 km’lik bir sınır da üçüncü alternatif olacak.” dedi.