Nöbetçi Eczaneler
Haber7-Fuat Öner
Türkiye’nin başlattığı ‘Milli Güç ve Maden Politikası’ ile birlikte, ülkedeki potansiyel maden kaynakları ortaya çıkarılmak üzere büyük bir efor harcıyor. Bu seferberlik sayesinde Türkiye, maden çeşitliliği açısından dünya genelinde 8. sıraya yükseldi.
1935-2002 yılları ortasında gerçekleştirilen 3,7 milyon metrelik sondajlı maden arama çalışmaları, 2003-2022 yılları ortasında 8,3 milyon metreye kadar yükseldi ve her geçen gün artıyor.
FRANSIZLAR ‘YOK’ DEDİ TÜRKİYE BULDU ARTIK DÜNYA PEŞİNDE
‘Her arayan bulamaz lakin bulanlar hep arayanlardır’ kelamıyla yola çıkan Türkiye, keşfettiği gizli hazinelerden birine daha Eskişehir’de ulaştı.
Aslında Eskişehir’deki NTE arama çalışmaları aslında 1950’lere kadar uzanmakta. O devirde bölgeye gelen Fransız araştırmacılar, ender toprak elementi rezervlerini keşfettikten sonra Türkiye’ye bir teklifte bulunmuş: “Türkiye’nin havayolunu, karayolunu biz yapalım, karşılığında madeni bize verin.” Lakin Fransızlar, Ankara’dan bu teklife olumsuz karşılık alınca “Burada maden yok” raporu hazırlayarak bölgeden ayrılmışlardı. Bölge halkının verdiği bilgilere nazaran, daha sonra ABD’li araştırmacılar da bu bölgeye sık sık ziyaretlerde bulunmuş. Türkiye bir orta 1980’li yıllarda bölgede kısa bir çalışma yapsa da bir sonuç çıkmadı.
Tarihler 2022 yılını gösterdiğinde ise Türkiye, Fransızların ‘Burada bir şey yok’ dediği Eskişehir’in Beylikova ilçesinde dünyanın en büyük ikinci Az Toprak Elementi (NTE) rezervi keşfedildi. 17 farklı elementin tespit edildiği keşfin büyüklüğü ise 694 milyon ton.
PİLOT TESİS ÇALIŞMAYA BAŞLADI
18 Nisan 2023’te ise Cumhurbaşkanı Erdoğan katıldığı merasimle bu keşfedilen rezervi işleyecek pilot üretim tesisi açıldı. Tesis birinci etapta yıllık 1200 ton üretim yapacak.
Daha sonra bölgede büyük bir endüstriyel tesis yatırımıyla yıllık 570 bin ton cevher işlenmesi planlanıyor. Bu işlenen cevherden 10 bin ton ender toprak oksidi, 72 bin ton barit, 70 bin ton florit, 250 ton toryum üretilecek.
NTE NEDEN BU KADAR DEĞERLİ?
Nadir Toprak Elementleri, genelde toprak altında ekseriyetle ‘küçük rezervler’ halinde bulunuyorlar. Az Toprak Elementlerini ‘nadir’ yapan şey aslında, rezervlerin azlığı değil… Dünya genelinde küçük alanlarda olduğu için bu elementleri işlemenin maliyetinin yüksek olması.
TEKNOLOJİ İÇİN OLMAZSA OLMAZ
Ender Toprak Elementleri (NTE) fiber optikten uydu haberleşmesine, akıllı füzelerden yakıt hücrelerine, tıbbi görüntülemeden güç depolama sistemleri ve elektrikli arabalara kadar 20’den fazla alanda kullanılıyor.
Nadir Toprak Elementleri (NTE) üretimde dünyada birinci sırada Çin geliyor. Çin, Bayan Obo alanında 800 milyon tonluk bir rezerve sahip. Çin, tek başına dünya genelindeki toplam NTE satışının ise yüzde 95’ini yapıyor.
NTE ismiyle da bilinen Az Toprak Elementleri bilhassa gelişen teknoloji ile birlikte yüksek teknoloji eserler üreten şirketler ve ülkelerin için en kritik hususlardan biri. Hal böyleyken bu teknolojiyi üretmek isteyen ülke ve şirketler Çin’e bağımlı hale geliyor.
ABD’NİN EN SIKINTI SINAVI
Bu bağımlılık ise en çok ABD’yi endişelendiriyor. 2018 yılında, dünyanın en büyük iki iktisadı olan Amerika Birleşik Devletleri ve Çin ortasında başlayan ticaret savaşında en stratejik husus başlıklarından biri az toprak elementleri (NTE) oldu. NTE’lerin kullanım alanları ve ABD’nin bu husustaki Çin’e olan önemli bağımlılığı göz önüne alındığında, ticaret savaşlarında NTE ihracatı ABD’nin zayıf noktası haline geldi. Çin ise elindeki en büyük kozu kullanarak ABD’yi sıkıntı durumda bırakmak için NTE ihracatını kısıtladı. Bu NTE ihracındaki kısıtlamanın tesiri ise ister istemez tüm dünyada hissedildi.
AVRUPA KENDİNE YENİ YOL ARIYOR
Öte yandan Avrupa da NTE iler için tahlil yılları arayışında 2030 yılına kadar Az Toprak Elementleri’ne olan talebi 5 kat artacak olan Avrupa ise, petrol ve Doğal gazda Rusya’ya olan bağımlılığın bir benzerini Az Toprak Elementleri’nde Çin’e karşı yaşamamak için “Avrupa Kritik Hammaddeler Yasası” üzerinde çalışıyor.
ÇİN’DEN YENİ KISITLAMA SİNYALİ
Çin ise ABD’nin çip ihracatına kısıtlama getirmesine karşılık, ender toprak elementleri ihracatını durduracağı sav edildi.
Eğer Çin bu adımı atarsa ABD’nin küresel pazarda hakim olduğu birçok teknolojik eserin üretimi derinden etkilenecek.
TÜRKİYE ÇİN’İN EN BÜYÜK ALTERNATİFİ OLACAK
NTE’ye olan bu bağımlılık bugüne kadar Çin’i herkes için neredeyse ‘vazgeçilmez’ kılıyordu.
Bir anektod olarak; rezervin keşfi sonrası ise Çin’in de Türkiye’ye teklifle gelen ülkeler ortasında olduğu biliniyor. Elindeki bu kozu korumak isteyen Çin, Türkiye’ye madeni ham unsur olarak ithal etme kendi işleyerek satmak istese de bu teklifi kabul görmedi.
TÜRKİYE’NİN YENİ STRATEJİK GÜCÜ OLACAK
NTE üretimi Türkiye’ye yalnızca ekonomik değil tıpkı vakitte büyük bir stratejik değer kazandıracak. Uzmanlara nazaran, Eskişehir’de kurulan üretime başlayan tesis ile birlikte, yüksek teknoloji üretmek isteyen ülkeler Çin’den sonra dünyanın en büyük ikinci NTE rezervine sahip Türkiye’nin kapısını bir bir çalmak zorunda kalacak.
TONU 200 BİN DOLARA KADAR ÇIKIYOR, TOGG’DA KULLANILACAK
NTE’ler ayrıştırılmadan evvel elde edilen gelirleri düşük fakat ayrıştırıldığında ve saflaştırıldığında ton pahası 200 bin dolara kadar çıkabiliyor. Bahisle ilgili bilgi veren Bakan Dönmez, “Savunma endüstrisinde füze rampalarında, MR aygıtlarında, otomotiv bölümünde, dijital kameralarda, cep telefonlarında ve gece görüş kameralarında tekrar NTE kullanılıyor. Hatta yerli arabamızda de NTE kullanılacak. Biz Türkiye olarak artık uç eser üretiyoruz. Artık tonda 200 bin dolara kadar gelir elde edeceğiz” diye konuştu.