Nöbetçi Eczaneler
Türkiye, halihazırda Mavi Akım, TürkAkım, TANAP üzere boru çizgileriyle doğal gazda kritik bir altyapıya sahipken, İsrail, İran ve Irak üzere öbür bölgesel oyuncuların Avrupa’ya doğal gaz sevk etmeleri için “jeoekonomik” açıdan stratejik pozisyonda bulunuyor.
Rusya’nın, Kuzey Akım 1 ve 2 ile Yamal-Avrupa boru sınırlarının atıl duruma geçmesi de bu ülkenin Avrupa’ya sevkiyatlarını tekrar artırabilme isteğinde Türkiye’nin durumunu güçlendiren öge olarak ön plana çıkıyor. Bunun üzere nedenlerle Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in 4 Eylül’de Soçi’de yaptıkları görüşmeyle Türkiye’de kurulacak doğal gaz merkezi projesine sürat verildi.
Putin, burada yaptığı açıklamada, Gazprom’un BOTAŞ’a projeye yönelik yol haritasını sunduğunu duyururken, Cumhurbaşkanı Erdoğan da İstanbul Finans Merkezi’nin birebir vakitte Türkiye’nin güç merkezi haline geleceğini söyledi. Rus uzmanlar, Rusya ve Türkiye’nin projeyi gerçekleştirebilecek kaynaklara sahip olduğuna işaret ederken, Avrupa’nın yaklaşımının da belirleyici ögelerden birisi olacağını belirtiyor.
“Rusya’nın ve Türkiye’nin gerekli gaz taşıma kapasiteleri mevcut”
Rusya’daki bilgi ve tahlil merkezi InfoTEK’ten Güç Uzmanı Aleksandr Frolov da doğal gaz merkezinin bilhassa bir ticaret merkezi olarak kurulmasının son derece mümkün olduğunu vurguladı. Doğal gaz merkezine tedarik edilecek gazın başlangıçta 5 ila 10 milyar metreküp seviyesinde olabileceğini belirten Frolov, “Bu hacim için hem Rusya’nın hem de Türkiye’nin gerekli gaz taşıma kapasiteleri mevcut ve bu hacmin Avrupa Birliği (AB) ve Sırbistan üzerinden pompalanması da mümkün. Alıcılar, bu çeşitteki başka ticaret platformlarında olduğu üzere Avrupalı şirketler olabilir.” dedi.
Merkezin Rusya için de sahip olduğu kıymete işaret eden Frolov, “Rusya için bu proje, Avrupalı gaz tüketicileriyle alternatif etkileşim yolları oluşturmanın bir yolu olarak kıymet taşıyor. Fakat bunun tam manasıyla kullanılabilmesi için AB’de mavi yakıta yönelik şu anda düşen talebin artması ve Avrupa’nın gaz taşıma altyapısını genişletme isteğinin olması gerekiyor.” değerlendirmesinde bulundu. Frolov, talebin bulunması halinde Rusya’nın TürkAkım’ın kapasitesini artırabileceğini anlatarak, “Rusya, TürkAkım’ın kapasitesini yılda 63 milyar metreküpe kadar iki katına çıkarabilir. Rusya bunun için gerekli altyapı ve kaynaklara sahip.” ifadesini kullandı.
Doğal gaz merkezine yönelik belirleyici ögelerden birinin AB’deki talep olacağını vurgulayan Frolov, “Türkiye, Avrupa açısından kıymetli bir gaz sevkiyat merkezi olma isteğinde ve Rusya da gerekli kaynaklara sahip. Karadeniz’in altına yeni gaz boru çizgilerinin döşenmesi sorunu da çözülebilir bir problemdir. Tek sorun AB’nin işbirliği talebi ve dileğidir.” diye konuştu.
“Merkez, Rus gazının rekabetçi avantajlarının farkına varılmasını sağlayacak”
Frolov, global sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) pazarında 2025 ila 2027 yıllarında “arz fazlası krizi” yaşanabileceğine ve bunun da Türkiye’deki doğal gaz merkezine yönelik talebi etkileyebileceğine dikkati çekerek, “Ancak aksi takdirde, bu alımlı ve makul bir projeden daha fazlasıdır.” dedi.
Rusya’nın, projeye Gazprom dışında farklı aktörlerin katılmasına nasıl yaklaşacağına yönelik soruyu yanıtlayan Frolov, “Gazprom’un tavrı başka ticaret platformlarındaki tavrıyla tıpkı olacaktır. Yaptırım kısıtlamaları ve Hindistan ile Çin’in İran’dan sevkiyata yönelik ilgisi nedeniyle İran’ın bu noktada Avrupa’nın tedarikçisi olarak görülmesi pek mümkün görünmüyor.” şeklinde konuştu. Azerbaycan’ın da Rusya’ya kıyasla sonlu sevkiyat hacmi bulunduğuna işaret eden Frolov, İsrail’in de hudutlu hacminin bulunduğunu ve Avrupa’ya nasıl sevkiyat yapacağını şimdi belirleyemediğini söyledi.
Rusya Ulusal Güç Güvenliği Fonu Lider Yardımcısı Aleksey Grivaç da doğal gaz merkezinin geleceğine ait yaptığı değerlendirmede, merkezin muhtemel müşterilerinin tedarikçiler, tüketiciler ve tacirler olacağını anlattı.
Projede kullanılması planlanan kimi altyapıların halihazırda fonksiyonel olduğunu aktaran Grivaç, “Büyük bir iç pazarı, çeşitli dış tedarikçileri ve dev Avrupa Birliği pazarına transit potansiyeli olduğundan, merkezin gerçekçi olduğunu düşünüyorum. Üstelik merkezin kendisi şimdi tam olarak kurumsallaşmamış olsa da birtakım ögeleri halihazırda çalışıyor.” diye konuştu.
Rusya’nın, Türkiye’ye kıymetli ölçüde doğal gaz sevk ettiğini ve Güney Batı Avrupa’ya da sevkiyatları sürdürdüğünü kaydeden Grivaç, “Doğal gaz merkezi, Rus gazının rekabetçi avantajlarının farkına varılmasını sağlayacak bir ticaret seçeneğidir. Öte yandan bu her sıkıntıya deva olan bir tahlil değil. Rusya pazara erişim için alternatif seçenekler üzerinde de çalışıyor.” tabirlerini kullandı. Grivaç, Türkiye’nin doğal gaz merkezi için pazar iştirakçilerine yönelik çalışmalar yürütmesi gerektiğini belirterek, altyapıya erişim ve merkezin kurulmasına yönelik yatırım çekilmesinin de değerli ögeler olduğunu lisana getirdi.