Nöbetçi Eczaneler
Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanlığı tarafından desteklenen Türk Beyin Projesi kapsamında geliştirilen gerçek vakitli yapay zeka sistemi ile beyninde tümör tespit edilen hastaya acil müdahale edilerek hayatı kurtarıldı.
Spesifik olmayan baş ağrısı şikayetiyle Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Beyin ve Hudut Cerrahi Polikliniği’ne başvuran bayan hastadan hekimi manyetik rezonans görüntüleme (MRG) tetkiki istedi.
TÜMÖR YAPAY ZEKA TARAFINDAN TESPİT EDİLDİ
Hastanın MR aygıtında olduğu sırada gerçek vakitli hasta datalarını tahlil eden bir yapay zeka algoritması tarafından tespit edilen bir tümörün tespiti üzerine acil ameliyata alınan hastanın hayatı erken müdahaleyle kurtarıldı.
Bu durum, MR çekimi sırasında bir hastanın devam eden görüntülemesi sırasında yapay zeka algoritması tarafından teşhis edilen, ilgili doktorların anında uyarılması ile hastaya en uygun tedavinin süratli biçimde uygulandığı birinci klinik olay olarak “Journal of Neurosurgery: Case Lessons” mecmuasında yayımlanarak tıp literatürüne girdi.
YAPAY ZEKA ALGORİTMASI 6 AYDA EĞİTİLDİ
Çalışmanın ayrıntılarını, Beyin ve Hudut Cerrahi Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Emrah Çeltikçi ile Türk Beyin Projesi Gazi Üniversitesi Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Erdem Sağıroğlu anlattı.
Beyin tümörü, hipofiz ve baş tabanı cerrahisi uzmanı Doç. Dr. Çeltikçi, Şubat 2021’de başlayan Türk Beyin Projesi kapsamında algoritmanın, beyin cerrahisine ait “inme”, “kanama” ve “tümör” üzere bilgilerle eğitilmesinin 6 ay sürdüğünü söyledi.
Çeltikçi, daha sonra gerçek bilgiler üzerinde çalışmalar yürüttüklerini ve algoritmanın ikinci versiyonunu tamamladıklarını, algoritmayı Gazi Üniversitesi Hastanesindeki MR aygıtlarında 24 saat çalıştırmaya başladıklarını anlattı.
Bu sırada, MR manzaralarının kaydedildiği hastane otomasyon sistemine entegre edilen yeni geliştirilen yapay zeka modellerini buna dahil ettiklerini aktaran Çeltikçi, böylelikle yapay zeka algoritmasının hasta daha MR cihazındayken 5-10 saniye ortasında değişen müddetlerde çekilen beyin MR’ında olağandışı bir durum içerip içermediğini değerlendirmeyi başardığını kaydetti.
YAPAY ZEKA ALGORİTMASI TABİPLERE BİLDİRİ GÖNDERDİ
Yapay zeka sisteminin, Dijital Dönüşüm Ofisi’nin de takviyesiyle bir GSM operatörünün manzaralı bildiri servisine entegre edildiğini bildiren Doç. Dr. Emrah Çeltikçi, “Böylece algoritmanın, MR’da bir anormallik tespit ettiğinde tabiplerin cep telefonuna geliştirilen özel servis üzerinden ileti atması ve anormallik içeren anonimleştirilmiş manzaranın de tabiplere gönderimi sağlandı. Yapay zeka sistemi, hastaya ilişkin anormallik içeren MR kesitlerindeki olağandışı bölgeleri (segment) renklendiriyor” dedi.
Yapay zeka algoritmasının kurulduğu günden bu yana hekimlerin cep telefonlarına alarm yolladığını belirten Çeltikçi, tıp tarihine geçen hastayla ilgili şöyle konuştu:
“Akşam saatleriydi. Polikliniğe baş ağrısı şikayetiyle gelen hastamızdan MR istenmiş. Yapay zeka sistemi, hastamız daha MR cihazındayken bir anormallik tespit etti. Telefona baktığımızda yapay zekanın hastamızın beyninin önemli bir kısmında beyin ödemi ve tümör tespiti yaptığına dair bildiri gördük. Hekimlerimiz çabucak harekete geçti ve gerekli tedbirleri aldı. Hastamız, yaptığımız biyopsiye nazaran de beyin tümörü tanısı aldı ve tedavilerine başlandı.”
ALGORİTMA DAHA DA GELİŞTİRİLECEK
Türkiye’de MR görüntüleme sayısının çok yüksek olduğunu, bu manzaraları radyologların değerlendirmesi için hastaneden hastaneye değişebilen mühletler gerektiğini belirten Çeltikçi, “Yapay zeka, acil müdahale gerektiren anormalliği çok kısa müddette gösterebildi. Yapay zeka ile amaçlanan aslında erken alarm sistemi üzere çalışması” dedi.
Çeltikçi, yapay zeka çalışmalarında, yalnızca erken alarm değil, tümörün isminin ve genetik özelliğinin de tespit edilebilmesini hedeflediklerini bildirdi.
“DÜNYA LİTERATÜRÜNDEKİ BİRİNCİ HADİSE BİZİM HASTAMIZ OLDU”
Emrah Çeltikçi, Avrupa ülkeleri ve ABD’de yapay zeka çalışmaları yürütüldüğüne işaret ederek, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Literatürde gerçek vakitli çalışan bir algoritmayla tespit edilmiş gerçek bir hastanın teşebbüsünü görmedik. İşin aslı bu durum bizi şaşırttı. Sonradan geriye dönüp baktık ki örneğin ABD’de geliştirilen erken ikaz sistemlerinin şimdi FDA onayları alınmamış. Münasebetiyle yapay zeka ile bu türlü bir durumu gerçek vakitli test etme kapasiteleri yok.
Oradaki bürokratik mahzurlar de buna müsaade vermiyor. Ayrıyeten ABD’de sıhhat sisteminin özel olması nedeniyle dataya ulaşmada ıstıraplar var. ABD’deki bu durum, bizim için doğal hoş oldu. Hastamız aslında literatürdeki birinci yapay zeka tarafından tespit edilip MR’ının çekildiği günün sonraki günü müdahalesi yapılan birinci insan oldu dünya tarihinde. Hatta biz bunun yayınını da yaptık.
Dünya literatüründeki birinci olay bizim hastamız oldu. Deneysel emelli değil gerçek bir hasta bir MR aygıtına girdi, yapay zeka beynindeki tümörü tespit etti ve tabiplere haber verdi ve hastaya müdahale edildi. O açıdan da çok memnun ve gururluyuz. Sonuçta bir şeyleri birinci kere yapıyor olmak hoş.”
Yapay zekayla beyin tümörünün erken teşhisinin sağlandığını ve böylelikle radyologların MR tetkik sonucunu raporlaştırması beklenmeden hastaya acil müdahale edilebildiğini anlatan Çeltikçi, hastanelerinin acil servisinde bilhassa “inme” riskinin erken tespit edilmesine yönelik olarak geliştirilen yapay zeka sisteminin kullanılabileceğini bildirdi.
ÜLKEMİZ İÇİN ÖRNEK BBİR ÇALIŞMA OLARAK GÖRÜLÜYOR
Gazi Üniversitesi Yapay Zeka ve Büyük Bilgi Analitiği ve Güvenliği Merkez Müdürü ve Türk Beyin Projesi yürütücüsü Prof. Dr. Onur Sağıroğlu da projenin, Türkiye’de açık bilgi ideolojisine dayalı olarak hayata geçirilen ve gerçek ortamlarda da kullanılabilen birinci proje olduğunu söyledi.
Gazi Üniversitesi öğretim üyeleri ve araştırmacıları ile Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi takımı olmak üzere 30’a varan araştırmacının farklı vakitlerde projede çalıştığını ve takviye verdiğini anlatan Sağıroğlu, şöyle devam etti:
“Elde ettiğimiz dataları, Şahsî Dataları Müdafaa Kanunu’na uygun olarak anonimleştirip işledik. MRG bilgilerini bir araştırma projesinde kullanmak çok güç olsa da biz bunu başardık. Ürettiğimiz data setini araştırmamızda ve yapay zeka modellerini eğitmede kullanarak, hekimlerimizin kullanabileceği bir eser geliştirdik. MRG datalarını anonimleştirip araştırmacıların kullanıma açtık. Bu ülkemiz için bir örnektir.
Gerçek vakitli olarak MRG’lerden yapay zeka modelleri ile tümör tespiti yapılması sonucunda hastaya erken müdahale edilebilmesiyle ilgili çalışmalarımızdan birinin dünyaca saygın bir mecmuada yayımlanması ve erken müdahalenin literatüre girmesi ise bizleri ziyadesiyle keyifli etmiştir. Daha yeni tahliller üretmek için çalışmalarımıza devam ediyoruz.”
Prof. Dr. Sağıroğlu, yapay zekanın sonuçlarının tabiplerin cep telefonlarına acil ihtar halinde ulaştırılması için de bir GSM operatörüyle işbirliğine gittiklerini aktardı.
TÜM KAMU HASTANELERİNDE FİYATSIZ KURULACAK
Sağıroğlu, proje kapsamında geliştirilen yapay zeka sisteminin tüm kamu hastanelerine fiyatsız olarak kurulma taahhüdü verildiğini bildirdi.
Projenin, pek çok yeniliği barındırdığını belirten Sarıoğlu, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Açıklanabilir Yapay Zeka yaklaşımı, ‘burada olağandışı bir durum var’ diyerek münasebetini de bir modelle açıklıyor. Bu sistem, hekimlerimizin itimadını artırdı. Tabipler, sisteme güvendiği için bu sistemle yakın çalışıyorlar. Sistem, 1000’in üzerinde olağandışı durumu hekimlerimize bildirdi.
Gazi Üniversitesi Hastanesi’ne gelen her hasta, beyinle ilgili MR çektiriyorsa sonuçları anında tabiplere ulaşıyor. 3 MR cihazımızdaki manzaralar anında yapay zeka tahliline giriyor. Bu da hastalarımıza itimat veriyor, hekimlerimizin da süratli planlama yapmasını sağlıyor. Projeye istekli olarak girmemiz ve kamuda fiyatsız olarak kurulmasını istememizin temel nedeni ise hayat kurtarılmasına katkı sağlamak. Projeye gönülden inanıyoruz.”
